Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίου του Σωτήρη Σέρμπου (επιμ), «2025: Ο Τραμπ ξαναγράφει την Ιστορία;», εκδόσεις Σιδέρης, 2025, σελ 9-11 [PDF]
Ο Τραμπ δεν ξαναγράφει την Ιστορία. Προφανώς όμως την προσλαμβάνει με τρόπο διαφορετικό από τον κρατούντα στο δυτικό παράδειγμα και γράφει το κεφάλαιο που αντιστοιχεί στη δεύτερη θητεία του θέλοντας να σπάσει τα στερεότυπα και να αμφισβητήσει τις αυτονόητες παραδοχές της μεταπολεμικής Δύσης (1945-2025). Ο στόχος είναι εντυπωσιακά φιλόδοξος και εμφανίζεται με τη μορφή ενός φεστιβάλ βολονταρισμού και προσωποκεντρικής πολιτικής. Αυτή βασίζεται σε δύο πυλώνες:
Στο εσωτερικό πεδίο στην αντίληψη ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να διαχειρίζεται το σύνολο της ομοσπονδιακής αρμοδιότητας και ισχύος οδηγώντας στα άκρα την unitary executing theory με τη στήριξη της σαφούς και σταθερής πλειοψηφίας των μελών του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Στο διεθνές πεδίο στην αντίληψη ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να διαχειρίζεται συνδυαστικά το σύνολο της στρατιωτικής, οικονομικής, τεχνολογικής και εντέλει πολιτικής ισχύος της χώρας του σπάζοντας το διπλωματικό πρωτόκολλο και δηλώνοντας ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο.
Επίμετρο Ευάγγελου Βενιζέλου στον συλλογικό τόμο «Προτάσεις για τη συνταγματική αναθεώρηση»,
εκδ. διαΝΕΟσις, 2025 σελ 480-487 [PDF]
Η συντακτική εξουσία, τόσο η πρωτογενής που θεσπίζει το ιδρυτικό ή το νέο Σύνταγμα χωρίς να δεσμεύεται από το έως τότε ισχύον, όσο και η παράγωγη, η αναθεωρητική, που τροποποιεί το ισχύον (τυπικό, δηλαδή γραπτό και αυστηρό) Σύνταγμα, σεβόμενη τα διαδικαστικά και ουσιαστικά όρια που αυτό θέτει, συνιστούν κορυφαίες εκδηλώσεις της κρατικής κυριαρχίας. Αυτό ηχεί προφανώς παράδοξα σε μια εποχή δραστικού περιορισμού της κυριαρχίας. Το βεστφαλικό κυρίαρχο εθνικό κράτος έχει προ πολλού μετατραπεί σε «κράτος - μέλος», που διαθέτει περιορισμένη και διαμοιρασμένη κυριαρχία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία, παρότι έχει δοτές από τα κράτη μέλη αρμοδιότητες, διαμόρφωσε τη δική της αυτόνομη και αυτοαναφορική ενωσιακή έννομη τάξη, που διεκδικεί την υπεροχή της έναντι των εθνικών εννόμων τάξεων, ακόμη και έναντι των εθνικών συνταγμάτων των κρατών μελών, είναι το πιο προωθημένο θεσμικό παράδειγμα αυτής της εξέλιξης. Η διεθνής στρατιωτικο-πολιτική και οικονομική πραγματικότητα μας επιβάλλει, με πολύ πιο ωμό τρόπο, να καταλάβουμε τι σημαίνει μείωση της κρατικής κυριαρχίας.
Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο της Φωτεινής Τομαή «σκόρπια και ανάλεκτα» εκδ. Παπαζήση, 2025
Η Φωτεινή Τομαή συνδυάζει με ιδανικό τρόπο όλες τις ιδιότητες που πρέπει να διαθέτει η συγγραφέας ενός βιβλίου που μετατρέπει τη «μικρή ιστορία» ( la petite histoire ) σε μέθοδο γλαφυρής καταγραφής της «μεγάλης ιστορίας» και μάλιστα της ειδικότερης πτυχής της διπλωματικής Ιστορίας.
Με στέρεες σπουδές Ιστορίας και Αρχαιολογίας και ερευνητικό έργο επί του πεδίου, μάχιμη διπλωματική εκπρόσωπος της χώρας στο λεπτό αντικείμενο των μορφωτικών και πολιτιστικών σχέσεων στα Βαλκάνια μια περίοδο που κυοφορούσε την αλλαγή, εμπειρογνώμων, εντέλει πρεσβευτικού επιπέδου και επί χρόνια διευθύντρια του Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, χειρίστρια δύσκολων αποστολών, προφανώς τοποθετεί την προσωπική της εμπειρία στα συμφραζόμενα της πολιτικής και διπλωματικής ιστορίας της μεταπολιτευτικής περιόδου.
Επίμετρο Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του Ανδρέα Γιαννόπουλου (επιμ), «Οι τόποι της εξουσίας», εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2025, σελ. 189-193
Η τοπογραφία της εξουσίας:
Μνήμες, συμβολισμοί και μετωνυμίες στον δημόσιο χώρο
Η εξουσία δεν ασκείται μόνο μέσω θεσμών και διαδικασιών· εγκαθίσταται, κατοικεί και αναπαράγεται σε «τόπους» που διαθέτουν οι ίδιοι πολιτικό κεφάλαιο, έχουν καταστεί σύμβολα και η χρήση τους μετέχει στη σύνθετη διεργασία της νομιμοποίησης της εξουσίας. Άλλωστε, η πολιτική δεν ορίζεται τυχαία ως μια συνεχής άσκηση διαχείρισης συμβόλων. Η σωματική παρουσία στον τόπο της εξουσίας, με τη στενότερη έννοια της έδρας των πολιτειακών οργάνων, συνιστά σε κάποιες περιπτώσεις θεσμική προϋπόθεση για την άσκηση της αρμοδιότητας. Ένας βουλευτής δεν μετέχει στο κοινοβουλευτικό έργο παρά μόνο εντός του Μεγάρου της Βουλής στο οποίο συνεδριάζει η Ολομέλεια και οι κοινοβουλευτικές επιτροπές. Ακόμη και όταν μετέχει με επιστολική ψήφο ή μέσω τηλεδιάσκεψης (μετά τις πρακτικές που επέβαλε η πανδημία) το ψηφοδέλτιο πρέπει να πέσει ως υλική πράξη στην κάλπη που βρίσκεται στο κτήριο της Βουλής ή πάντως να καταγραφεί από τους επί του καταλόγου βουλευτές και η ψηφιακή εικόνα πρέπει να προβάλλεται στην αίθουσα της συνεδρίασης.
Ευάγγελος Βενιζέλος
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η σύγκρουση εθνικής, θεσμικής και οικονομικής ολοκλήρωσης*
Έχω πράγματι χαρακτηρίσει - όπως αναφέρει στην προμετωπίδα του νέου βιβλίου του ο Θανάσης Διαμαντόπουλος - τον Ελευθέριο Βενιζέλο «αστό λενινιστή» προφανώς συνεκδοχικά, για να τονίσω την προσήλωση στους στόχους, τη χρήση του θεσμικού πλαισίου αλλά και την υπέρβασή του αν αυτή κρινόταν αναγκαία για την επίτευξη των στόχων. Πρόκειται άλλωστε για μερικό τουλάχιστον αναχρονισμό καθώς ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε διαμορφώσει την πολιτική του φυσιογνωμία και την αντίληψή του για την Ιστορία και τη σχέση του με αυτήν πριν καθιερωθεί ο όρος λενινισμός με το όποιο περιεχόμενό του που πάντως δίνει τον τόνο της «επαναστατικότητας».
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι το ιστορικό πρόσωπο που κατεξοχήν εκφράζει και συμπυκνώνει το ερμηνευτικό σχήμα που έχω προτείνει για την καμπύλη των διακοσίων ετών της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, τη σύγκρουση των ολοκληρώσεων (Ευ. Βενιζέλος, Παλιγγενεσία και αναστοχασμός: Κείμενα για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση», εκδόσεις Πατάκη, 2021). Κατά τη διάρκεια του ελλαδικού πολιτικού του βίου, που καλύπτει μια δραματικά πυκνή περίοδο 26 ετών (1910-1936), ο Ελευθέριος Βενιζέλος έχει ένα ουσιαστικά προγραμματικό στόχο, την πολυεπίπεδη ολοκλήρωση (με την έννοια της integration) του νέου ελληνικού κράτους: την εθνική / εδαφική, τη θεσμική / συνταγματική και την οικονομική / αναπτυξιακή ολοκλήρωση.
22 Φεβρουαρίου 2025
Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του Ιωάννη M. Κονιδάρη, Πολιτεία και Εκκλησία στην πράξη. Απάνθισμα άρθρων, εκδόσεις Επίκεντρο, 2024. Δημοσιεύεται στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (22-23.2.2025)
Οι σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας, η εκκλησιαστική πολιτική του κράτους και η σχέση της Εκκλησίας με την πολιτική, είτε ως πολιτική θεολογία που αφορά αυτό καθεαυτό το θεολογικό δόγμα είτε ως ανάμιξη της Εκκλησίας στο πολιτικό γίγνεσθαι, αλλά και το εκκλησιαστικό γίγνεσθαι, τα σχετικά με τη διοικούσα εκκλησία, την εκλογή, την προσωπικότητα και το ύφος των εκάστοτε αρχιεπισκόπων Αθηνών και τη λειτουργία του συνοδικού συστήματος, οι σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την Εκκλησία της Ελλάδος, η ποικιλία των εκκλησιαστικών καθεστώτων που υπάρχουν στην ελληνική επικράτεια με κορυφαίες πτυχές το καθεστώς των μητροπόλεων των «νέων χωρών» και το καθεστώς του Αγίου Όρους, τα κατά καιρούς αναφυόμενα ζητήματα κανονικού δικαίου, η λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ νομιμότητας και κανονικότητας, οι διορθόδοξες και διαχριστιανικές σχέσεις, η γεωπολιτική διάσταση της ορθοδοξίας, είναι μερικές μόνο από τις θεματικές που στεγάζονται υπό τον τίτλο «Πολιτεία και Εκκλησία στην πράξη» στο ανά χείρας βιβλίο του αγαπητού φίλου και λαμπρού συναδέλφου Ιωάννη Κονιδάρη.
Δεκέμβριος 2024
Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο του Δημήτρη Λινού, Απόψεις για την υγεία, για την παιδεία, για τη θρησκεία, για την Ελλάδα, για τη διασπορά, για την επικαιρότητα (εκδόσεις Αρχονταρίκι, 2024)
Ένας επιστήμονας καθίσταται διανοούμενος όταν μπορεί να συνδέσει την επιστημονική γνώση του με τον δημόσιο λόγο και με τη λειτουργία της κοινωνίας των πολιτών. Ο Δημήτρης Λινός προσέρχεται στην άσκηση αυτή με τρεις ιδιότητες, φαινομενικά αντιφατικές, που συγκλίνουν. Είναι ταυτοχρόνως ένας ακαδημαϊκά καταξιωμένος μάχιμος χειρουργός υψηλής εξειδίκευσης και μεγάλης εμπειρίας που κινείται με την ίδια άνεση στο ελληνικό και το αμερικανικό πανεπιστημιακό περιβάλλον, ένας ενεργός πολίτης που ενδιαφέρεται για μεγάλα δημόσια ζητήματα, όπως η υγεία και η εκπαίδευση, διαθέτοντας τον ευρύ ορίζοντα του πολίτη του κόσμου, ένας πιστός χριστιανός που νιώθει την ανάγκη όχι μόνο να ομολογήσει την πίστη του αλλά και να εισέλθει στα ενδότερα του παραπετάσματος για να διακονίσει ως κληρικός χωρίς όμως να χάνει τις θύραθεν ευαισθησίες του και ιδίως την πλουραλιστική και ανοικτή θεώρηση του κόσμου.
Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίου του Τριαντάφυλλου Καρατράντου, Αναζητώντας ασφάλεια στην περίοδο των κρίσεων (εκδ. Επίκεντρο 2024) [PDF]
Στο παρόν δοκίμιο του ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος, έγκυρος μελετητής των θεμάτων ασφάλειας που συγκροτούνται πλέον ως αυτοτελής επιστημονικός κλάδος, προτείνει να καταστεί η Ελλάδα ένα ολοκληρωμένο «σύγχρονο κράτος εθνικής ασφάλειας». Το ζητούμενο για τον συγγραφέα είναι ένα κράτος που λειτουργεί πράγματι ως πάροχος ασφάλειας καλύπτοντας όλες τις όψεις της διακινδύνευσης που παράγει το διεθνές περιβάλλον, η ίδια η φύση, η ίδια η κοινωνία, η τεχνολογία με τις ραγδαίες εξελίξεις της. Κατά τη λογική του συγγραφέα είναι πλέον αδύνατη η διάκριση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας που ανήκει στις αρμοδιότητες διαφορετικών κρατικών δομών (θεσμών και υπηρεσιών, όπως τα υπουργεία Προστασίας του Πολίτη αφενός και Εθνικής Άμυνας αφετέρου). Είναι επίσης απλώς συμβατική η διάκριση των απειλών σε εσωτερικές και εξωτερικές ή ακόμη σε φυσικές και ανθρωπογενείς.
Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο της Φερενίκης Παναγοπούλου, Ηλεκτρονική ψηφοφορία (εκδ. Σάκκουλα, 2023) [PDF]
Οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν άφησαν ποτέ αδιάφορη τη θεωρία του Συνταγματικού Δικαίου γιατί εμπίπτουν από κάθε δυνατή όψη στην ύλη του Συντάγματος, όπως βεβαίως και στην ύλη του Διεθνούς Δικαίου (ιδίως του Διεθνούς Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) και του Δικαίου της ΕΕ.
Η τεχνολογία ως απειλή αλλά και ως αντίβαρο σε αυτήν αφορά συνήθως το κεφάλαιο περί θεμελιωδών δικαιωμάτων (προστασία προσωπικών δεδομένων, απόρρητο των επικοινωνιών, βιοτεχνολογικές προκλήσεις, βαθιές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, λειτουργία του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κ.ο.κ.). Αφορά όμως και το οργανωτικό μέρος του Συντάγματος, την οργάνωση και λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και όλα τα συστατικά της δημοκρατικής αρχής. Αφορά τη φιλελεύθερη δημοκρατία στο σύνολό της και θέτει υπό δοκιμασία την ίδια την έννοια της κρατικής κυριαρχίας καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις αδιαφορούν για τα όρια και τις δυνατότητες της κρατικής δικαιοδοσίας.
Δεκέμβριος 2023
Επίμετρο Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του Θανάση Διαμαντόπουλου, «Χωρίς Στέμμα. Η αβασίλευτη του μεσοπολέμου»
Ο αβασίλευτος ελληνικός μεσοπόλεμος και η «σύγκρουση των ολοκληρώσεων»
Η μελέτη της Συνταγματικής Ιστορίας εστιάζεται συνήθως στα κείμενα των συνταγμάτων και στις συντακτικού, πρωτογενούς ή αναθεωρητικού, χαρακτήρα διαδικασίες από τις οποίες προέκυψαν τα νέα ή τα αναθεωρημένα συντάγματα. Τα πολιτικά, εσωτερικά ή διεθνή, τα οικονομικά, κοινωνικά και πολύ συχνά τα στρατιωτικά συμφραζόμενα των συνταγματικών μεταβολών συνήθως υπονοούνται καθώς εξετάζονται στο πεδίο άλλων κλάδων, όπως η πολιτική, η διπλωματική και η οικονομική Ιστορία.
- Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του π. Ιωάννη Χρυσαυγή, "Η δημιουργία ως μυστήριο"
- Πρόλογος στο βιβλίο του Ηρακλή Καραμπάτου, Καντιανή Δεοντοκρατία και Θανατική Ποινή
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο του Ι. Κτενίδη, Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο Συνταγματικό Δίκαιο του Δ. Τσάτσου
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο, Εγχειρίδιο Κυπριακής Διοικητικής Δικονομίας
- Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο, Martin -Luther King. Η δύναμη της αγάπης.
- Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο του Δημήτρη Κούρκουλα, Μην πυροβολείτε την Ευρώπη
- Πρόλογος Ευάγγελου Βενιζέλου στο βιβλίο της Εύας Νικολαΐδου, Μελίνα Μερκούρη. Άγνωστα αποτυπώματά της
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο του Χ. Τσιλιώτη, Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (BREXIT)
- Πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο του Αλ. Π. Μαλλιά "Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία- Η Αυτοψία της Δύσκολης Συμφωνίας των Πρεσπών" (εκδ. ΣΙΔΕΡΗΣ, 2018)
