Αθήνα, 30 Δεκεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στο ΒΗΜΑ της Κυριακής
Σε ποιον αιώνα ανήκει το 2019;
Το στοίχημα του 2019 είναι αν θα ανήκει στις χιλιάδες του, δηλαδή στη δυναμική του 21ου αιώνα, ή στις δεκάδες του, στην αίσθηση που δημιουργούν οι πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα. «Πάλιωσαν» πολύ πριν το τέλος του αιώνα, ανήκαν στο παρελθόν, πριν καλά - καλά συναντηθούν με το παρόν.
Συμβατικά θα λέγαμε ότι το 2019 είναι εξ ορισμού έτος - τομή ως έτος εκλογικό σε όλα τα επίπεδα: βουλευτικών, ευρωπαϊκών και αυτοδιοικητικών εκλογών. Έτος εκλογικού απολογισμού της τετραετίας 2015-2019 και των οικονομικών, θεσμικών, πολιτικών και κοινωνικών επιπτώσεών της που είναι δυστυχώς βαθύτερες από αυτές που αντιστοιχούν σε μια «φυσιολογική» τετραετία. Αυτό άλλωστε καθιστά ναρκοθετημένη σε πολλά σημεία την επόμενη κυβερνητική περίοδο.
28 Νοεμβρίου 2018
Μελέτη Ευάγγελου Βενιζέλου στο Constitutionalism.gr [PDF]
Αναδημοσιεύεται στο περιοδικό Το Σύνταγμα, 3/2019, σελ 567-580 [ PDF ]
Δεσμεύεται η δεύτερη Βουλή από τις κατευθύνσεις της πρώτης
στη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος;
Στη συνεδρίαση της 14.11.2018 της Ολομέλειας της Βουλής με αντικείμενο την έναρξη της πρώτης φάσης της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος, σύμφωνα με το άρθρο 110 παρ. 2 - 5 και τη συγκρότηση κοινοβουλευτικής επιτροπής για την επεξεργασία των προτάσεων του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Δημοκρατίας, οι αρχηγοί των δυο παραπάνω κομμάτων διαφώνησαν έντονα ως προς τις δεσμεύσεις της δεύτερης Βουλής. Αυτής που προκύπτει από τις βουλευτικές εκλογές που είναι το δεύτερο στάδιο της αναθεωρητικής διαδικασίας και η οποία στην πρώτη σύνοδό της, δηλαδή με νωπή δημοκρατική εντολή, «αποφασίζει σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις» (άρθρο 110 παρ.3).
Ο κ. Αλ. Τσίπρας υποστήριξε ότι η δεύτερη Βουλή δεσμεύεται από την κατεύθυνση της αναθεώρησης που ορίζει η πρώτη Βουλή. Ο κ. Κυρ. Μητσοτάκης υποστήριξε ότι η δεύτερη Βουλή συντελεί την αναθεώρηση ή την αφήνει ανολοκλήρωτη, χωρίς να δεσμεύεται από την κατεύθυνση που τυχόν προσδιόρισε για κάθε αναθεωρητέα διάταξη η πρώτη Βουλή.
Αθήνα, 15 Νοεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ *
Οι σχέσεις κράτους -εκκλησίας και η αναθεώρηση του Συντάγματος
Στην πρόταση αναθεώρησης που υπέβαλε η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ το 1995, περιλαμβανόταν και το άρθρο 3 «προς την κατεύθυνση της προσθήκης εδαφίου με το οποίο θα κατοχυρώνεται το αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας έναντι του Κράτους, θα αποσαφηνίζονται η διαδικασία ψήφισης και η θέση σε ισχύ του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας και θα επιτυγχάνεται, υπό την έννοια αυτή, ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας».
Η πρόταση αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Εκκλησίας της Ελλάδος και προσωπικά του τότε αρχιεπισκόπου Σεραφείμ, παρότι η Εκκλησία θα αποκτούσε έτσι την ευχέρεια να θεσπίζει μόνη της τον καταστατικό της χάρτη χωρίς παρέμβαση του κράτους, ενώ θα εξακολουθούσε να περιβάλλεται με συνταγματικές εγγυήσεις ως το πολυπληθέστερο και ιστορικότερο συλλογικό υποκείμενο άσκησης της θρησκευτικής ελευθερίας. Αμέσως εκδηλώθηκε και η ριζική διαφωνία της Νέας Δημοκρατίας. Με δεδομένη συνεπώς την αδυναμία συγκέντρωσης της αναγκαίας αυξημένης πλειοψηφίας των 3/5 και προκειμένου να μη διαμορφωθεί ένα πολιτικό αλλά και ιδεολογικό και ερμηνευτικό μέτωπο που θα έδινε εσφαλμένες διαστάσεις στο άρθρο 3, το οποίο θα παρέμενε τελικά αμετάβλητο, το ΠΑΣΟΚ απέσυρε την πρότασή του. Διατυπώθηκε όμως ταυτόχρονα στη Βουλή, στο πλαίσιο της αναθεωρητικής διαδικασίας, η δήλωση ότι η θρησκευτική ελευθερία κατοχυρώνεται απολύτως στο άρθρο 13 παρ. 1 που ανήκει στον σκληρό πυρήνα των μη υποκειμένων σε αναθεώρηση διατάξεων κατά το άρθρο 110 παρ. 1 και ότι το άρθρο 3 δεν μπορεί να θεμελιώσει παρεκκλίσεις.
Αθήνα, 14 Νοεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στα ΝΕΑ*
Η ευθύνη υπουργών και η αναθεώρηση: το τέλος ενός fake news;
Το πιο ώμο fake news των τελευταία ετών σε σχέση με το Σύνταγμα είναι ότι ο νόμος «Περί ευθύνης υπουργών» είναι μια νέα ρύθμιση του 2001. Μάλιστα ο ΣΥΡΙΖΑ τον εμφανίζει ως νόμο δικό μου! Η αλήθεια είναι ότι η ρύθμιση περί ευθύνης των υπουργών διαμορφώθηκε στη σημερινή, σε γενικές γραμμές, μορφή της με το Σύνταγμα του 1864 και με τον σχετικό εκτελεστικό νόμο του 1877!
Με την αναθεώρηση του 2001 η ρύθμιση έγινε από πολλές πλευρές αυστηρότερη: Η Βουλή περιορίζεται στη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, ενώ η ανάκριση και κυρίως η παραπομπή στο ακροατήριο ανατίθεται σε πενταμελές δικαστικό συμβούλιο. Οι τυχόν συμμέτοχοι παραμένουν στη δικαιοδοσία των κοινών ποινικών δικαστηρίων. Καταργήθηκαν οι κατήγοροι βουλευτές. Διπλασιάστηκε πρακτικά η χρονική αρμοδιότητα της Βουλής μέχρι τη λήξη της δεύτερης αντί της πρώτης συνόδου της βουλευτικής περιόδου που ακολουθεί την τέλεση της πράξης. Όλα αυτά υπερψηφίστηκαν το 2001 από τους 268 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Μάλιστα δύο χρόνια αργότερα ο εκτελεστικός νόμος «Περί ευθύνης υπουργών» (νόμος 3126/2003) υπερψηφίστηκε και από τους βουλευτές του ΚΚΕ και του τότε Συνασπισμού!
Αθήνα, 13 Νοεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ*
Δημοσιονομική επίγνωση και αναθεώρηση του Συντάγματος
Μια χώρα που έζησε και ζει την σκληρή εμπειρία της οικονομικής κρίσης, το πρώτο πράγμα που θα ήθελε να προβλέπεται στο Σύνταγμά της είναι θεσμικοί μηχανισμοί επίγνωσης της δημοσιονομικής κατάστασης και έγκαιρης προειδοποίησης για παρεκκλίσεις που μπορεί να αποβούν επικίνδυνες.
Η Ελλάδα, ως κράτος μέρος της Συνθήκης για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση και του Δημοσιονομικού Συμφώνου, έχει αναλάβει τη διεθνή νομική υποχρέωση να εισαγάγει ρητά στο Σύνταγμά της τον χρυσό δημοσιονομικό κανόνα του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού ή μάλλον του μέγιστου επιτρεπτού, υπό όρους, δημοσιονομικού ελλείμματος. Ο κανόνας αυτός ισχύει, ούτως ή άλλως, στην ελληνική έννομη τάξη με σχετικά αυξημένη νομική ισχύ, εφόσον περιλαμβάνεται σε διεθνή συνθήκη που έχει ήδη κυρωθεί από την Ελλάδα με νόμο.
Αθήνα, 12 Νοεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ *
Η φενάκη της άμεσης δημοκρατίας και η φθορά της ευρωπαϊκής φιλελεύθερης δημοκρατίας
Είναι πρόκληση το κόμμα που έχει την ευθύνη για τον απόλυτο ευτελισμό του θεσμού του δημοψηφίσματος τον Ιούλιο του 2015, να προτείνει τώρα ως βασική καινοτομία της αναθεώρησης του Συντάγματος τη συχνή και εύκολη πρόσβαση σε δημοψήφισμα!
Το αυτοακυρωμένο δημοψήφισμα του 2015, που οι εμπνευστές του το αγνόησαν την επομένη της διεξαγωγής του, προκηρύχθηκε και οργανώθηκε κατά κραυγαλέα παράβαση των θεμελιωδών προδιαγραφών του Συμβουλίου της Ευρώπης (Επιτροπή Βενετίας) για το αδιάβλητο ενός δημοψηφίσματος: απλό και σαφές ερώτημα και απόσταση τουλάχιστον δεκαπέντε ημερών μεταξύ προκήρυξης και διεξαγωγής. Στις ίδιες εγγυήσεις επιμένει με πρόσφατη έκθεσή της η ελληνική Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Το δημοψήφισμα του 2015 προκηρύχθηκε την Κυριακή 28/6 και διεξήχθη την Κυριακή 5/7, άρα υπήρχε περιθώριο διαλόγου μόλις πέντε ημερών και το ερώτημα αφορούσε την αποδοχή ή απόρριψη πολυσέλιδων κειμένων στα αγγλικά !
Αθήνα, 10 Νοεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ *
Αναθεώρηση και πολιτικό σύστημα
Το άρθρο 110 παρ. 1 εντάσσει στον σκληρό πυρήνα των μη αναθεωρούμενων στοιχείων, τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος ως Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Κατά την πρώτη περίοδο της εφαρμογής του Συντάγματος (1975-1986) κυριαρχούσε στη συζήτηση η δυνατότητα της διπλής ανάγνωσης του Συντάγματος, μιας καθαρότερα κοινοβουλευτικής και μιας εν δυνάμει ημιπροεδρικής ή μάλλον «δικεφαλικής» στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας, λόγω των αρμοδιοτήτων που διέθετε τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Επρόκειτο για αρμοδιότητες σχετικές κυρίως με τον διορισμό του πρωθυπουργού και τη διάλυση της Βουλής, η άσκηση ή η απειλή άσκησης των οποίων έφερνε τον ΠτΔ εν δυνάμει σε αντίθεση με την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, όχι για λόγους συνταγματικότητας αλλά αμιγώς πολιτικούς. Το κοινοβουλευτικό πολίτευμα λειτουργεί μετά την αναθεώρηση του 1986 και την κατάργηση των λεγόμενων ενισχυμένων αρμοδιοτήτων του ΠτΔ, επί τριάντα δυο χρόνια, με ομαλό τρόπο, χωρίς πρόσθετες εντάσεις που οφείλονται σε συνταγματικές ρυθμίσεις. Ανταπεξήλθε στις συνθήκες της περιόδου 1989-1993 και κυρίως στη δεκαετία της οικονομικής κρίσης. Βεβαίως ο θεσμός του ΠτΔ δεν λειτουργεί ως πολιτικό αντίβαρο της κυβέρνησης. Δεν ασκήθηκαν στην πράξη ούτε υφιστάμενες αρμοδιότητες σχετικές με τον έλεγχο της συνταγματικότητας διαδικαστικών προϋποθέσεων π.χ. για την προκήρυξη δημοψηφίσματος.
Αθήνα, 9 Νοεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ *
Τα διαδικαστικά όρια της αναθεώρησης είναι η ουσία του Συντάγματος
Η κατάθεση πρότασης των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ για κίνηση της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος μεταφέρει επιτέλους στη νόμιμη κοίτη της μια παράπλευρη «διεργασία» σχετική με την αναθεώρηση που κινείται επί δυο και πλέον χρόνια εκτός των προδιαγραφών του άρθρου 110 του Συντάγματος. Η κυβέρνηση, χωρίς να έχει αρμοδιότητα και υπό τον έλεγχο επιτροπής που διόρισε η ίδια, οργάνωσε μακροχρόνια κοινωνική διαβούλευση για την αναθεώρηση. Η διαβούλευση αυτή ήταν προφανώς εικονική. Η πρόταση που οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ υπέβαλαν στη Βουλή είναι μια σύνθεση προεκλογικών σκοπιμοτήτων που αλλού επιβάλλει συμβιβασμούς (άρθρο 3), αλλού εκτονώνεται σε ανέξοδες ρητορείες (κοινωνικά δικαιώματα) και αλλού συνιστά ομολογία της επιθυμίας να υπονομευθεί η ομαλή λειτουργία του πολιτικού συστήματος ενόψει εκλογών, αλλαγής των κοινοβουλευτικών συσχετισμών και απώλειας της εξουσίας (συνταγματική καθιέρωση απλής αναλογικής, συνεχής συγκέντρωση υπογραφών για διεξαγωγή δημοψηφισμάτων).
Θέλω να ελπίζω - με όλες τις επιφυλάξεις που επιβάλλει το θεσμικό ήθος των κυβερνώντων - ότι εγκαταλείφθηκε οριστικά η ιδέα του δήθεν συμβουλευτικού δημοψηφίσματος για τα μεγάλα θέματα της αναθεώρησης κατά παράβαση του άρθρου 110 που καθορίζει αποκλειστικά την αναθεωρητική διαδικασία και του άρθρου 44 παρ. 2 περί δημοψηφισμάτων. Χαίρομαι που, ήδη από το 2011, συμπίπτουμε με τον σημερινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε αυτή την επιστημονική θέση.
Αθήνα, 8 Νοεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ *
«Η δοκιμασία της αναθεώρησης - Το ιστορικό, συνταγματικό και διεθνές πλαίσιο»
Η κίνηση της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος, θέτει σε δοκιμασία τα δύο θεμελιώδη χαρακτηριστικά του Συντάγματος. Πρώτον, τον αυστηρό χαρακτήρα του στον οποίο θεμελιώνεται η υπεροχή του σε σχέση με την κοινή νομοθεσία. Και, δεύτερον, τη σχέση του με τον μακρύ ιστορικό χρόνο στον οποίο πρέπει να κινείται. Αυτό γίνεται μέσω των φιλελεύθερων εγγυήσεων του κράτους δικαίου (ανθρώπινα δικαιώματα και δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων) και μέσω της συνταγματικής οργάνωσης των δημοκρατικών διαδικασιών με τρόπο που διασφαλίζει τον έλεγχο της εκάστοτε πλειοψηφίας και τον θεσμικό ρόλο των μειοψηφιών.
Για τον λόγο αυτό το ίδιο το Σύνταγμα θέτει όρια στην αναθεώρησή του. Όρια ουσιαστικά που αφορούν τον σκληρό πυρήνα αρχών και κανόνων που περιβάλλονται από μια «ρήτρα αιωνιότητας», όπως συμβαίνει με το άρθρο 110 παρ. 1 του ελληνικού Συντάγματος. Και όρια διαδικαστικά που αφαιρούν την αναθεωρητική αρμοδιότητα από την εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία και την καθιστούν αντικείμενο αναγκαστικής «μετά πλειοψηφικής» συναίνεσης.
4 Νοεμβρίου 2018
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή της Κυριακής
«Κύματι θαλάσσης» - Η συζήτηση περί θαλασσίων ζωνών
Κατά την πρόσφατη τελετή παράδοσης και παραλαβής του υπουργείου Εξωτερικών, ο απερχόμενος υπουργός κατέστησε δημόσια γνωστό ότι πρόθεση της κυβέρνησης είναι να προβεί σε μερική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο και σταδιακά σε άλλες περιοχές εκτός του Αιγαίου και τμήματος της Ανατολικής Μεσογείου, δηλαδή εκτός του πεδίου μιας μελλοντικής οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Μετά την ανάληψη των καθηκόντων του υπουργού Εξωτερικών από τον πρωθυπουργό κατέστη γνωστό ότι η επέκταση αυτή που επρόκειτο να γίνει με την έκδοση σχετικών Προεδρικών Διαταγμάτων, θα συζητηθεί με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και πάντως ο νομικός τύπος της σχετικής πράξης θα είναι αυτός του νόμου που ψηφίζεται από τη Βουλή σύμφωνα με το άρθρο 27 του Συντάγματος.
Στο μεταξύ η Τουρκία έσπευσε να επαναφέρει τις γνωστές, αντίθετες προς το Διεθνές Δίκαιο, θέσεις της, τόσο για το ζήτημα της έκτασης των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο όσο και για την οριοθέτηση των άλλων θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δυο χωρών. Το έκανε εκλαμβάνοντας ως αφορμή τη δημόσια ανακοίνωση για μια πιθανή μερική επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης εκτός περιοχών τουρκικού ενδιαφέροντος, πιθανότητα για την οποία ο πρώην ΥΠΕΞ που ανακίνησε το θέμα, λέει ( «Σίγμα» Κύπρου 26.10 ) ότι η Τουρκία ήταν ενήμερη.
