15 Σεπτεμβρίου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή της Κυριακής για την έκθεση Ντράγκι
Η ΕΕ στον καθρέφτη της έκθεσης Ντράγκι
[Να επαναχαραχθούν όλες οι ευρωπαϊκές πολιτικές ]
Ο Μάριο Ντράγκι καλεί με την έκθεσή του την Ε.Ε. να κοιταχτεί στον καθρέφτη. Να συνειδητοποιήσει τα περιορισμένα μεγέθη και τα διαρθρωτικά της προβλήματα τοποθετώντας τον εαυτό της στα παγκόσμια συμφραζόμενα. Να παύσει να λειτουργεί αυτοαναφορικά εκλαμβάνοντας τον εαυτό της ως σύμπαν και μάλιστα πρωτίστως ως νομικό σύμπαν, καθώς το πεδίο στο οποίο πρωτοπορεί η Ε.Ε. είναι αυτό των ρυθμίσεων.
Η έκθεση τονίζει το αυτονόητο ότι «ποτέ στο παρελθόν η κλίμακα των χωρών μας δεν φαινόταν τόσο μικρή και ανεπαρκής σε σχέση με το μέγεθος των προκλήσεων». Πρόκειται για την κοινή παραδοχή στην οποία θεμελιώνεται η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση εδώ και εξήντα επτά χρόνια. Αυτό που προσθέτει η έκθεση είναι ότι τώρα πλέον και η κλίμακα της Ε.Ε. έχει καταστεί μικρή και ανεπαρκής σε σχέση με το μέγεθος των σημερινών και των επικείμενων προκλήσεων που αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο σε όλα τα πεδία. Αλλά και σε σχέση με το μέγεθος των ΗΠΑ, της Κίνας και όλων των άλλων παικτών που διαθέτουν πληθυσμιακό όγκο και φυσικούς πόρους.
Πρόλογος
«Η Καμπύλη της Μεταπολίτευσης» ήταν το γενικό θέμα του συνεδρίου που διοργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών, σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, στις 12,13 και 14 Μαΐου 2024, τιμώντας την επέτειο των πενήντα ετών από τη Μεταπολίτευση /της Μεταπολίτευσης. Το συνέδριο διεξήχθη στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία που γιορτάζει φέτος την επέτειο των 150 ετών από την έναρξη της λειτουργίας του.
Η Μεταπολίτευση εξετάστηκε ως η στιγμή της μετάβασης από τη δικτατορία στην κοινοβουλευτική δημοκρατία αλλά και ως κατάσταση, ως περίοδος που αρχίζει το 1974 και διαρκεί έως σήμερα παρά τις σημαντικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνεται μια τομή ιστορικά εφάμιλλη του καταγωγικού γεγονότος του 1974. Αυτήν την ιδιότητα δεν τη διέθετε ούτε η οικονομική κρίση η οποία παρά τη σημαντική επίδρασή της στη διαστρωμάτωση και τις συμπεριφορές της ελληνικής κοινωνίας και στο κομματικό σύστημα, εντέλει επιβεβαίωσε τις θεμελιώδεις επιλογές της Μεταπολίτευσης, τη συμμετοχή στην ΕΕ και την ευρωζώνη και κατά βάθος το κεκτημένο της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
1 Σεπτεμβρίου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην ειδική έκδοση της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ, «1974-2024 ΠΑΣΟΚ» επιμ. Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Γιάννης Βούλγαρης, Σωτήρης Ριζάς*
Η καμπύλη του ΠΑΣΟΚ είναι η καμπύλη της Μεταπολίτευσης
Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, με την παρουσίαση της «Διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη», 50 χρόνια πριν, ήταν μια καταλυτική στιγμή για την πολιτική ιστορία της πατρίδας μας. Η Διακήρυξη ήταν η ιστορική, τελετουργική πράξη που συμβόλιζε τη «ριζοσπαστική Μεταπολίτευση», σε αντίθεση με τη «συμβατική και συμβιβαστική Μεταπολίτευση». Η Διακήρυξη συμβόλιζε την τομή, όχι μόνο σε σχέση με τη δικτατορία, αλλά και σε σχέση με το προδικτατορικό πολιτικό σύστημα και την αντίληψή του για το ποια είναι και πώς εκφράζεται πολιτικά η ελληνική κοινωνία. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 ο Ανδρέας Παπανδρέου εισήγαγε στον ελληνικό δημόσιο βίο μία νέα διάσταση. Διαμόρφωσε ένα νέο συλλογικό υποκείμενο. Αυτό τελικά προσδιόρισε, περισσότερο από κάθε άλλο, τη νέα εποχή, την εποχή της Μεταπολίτευσης. Πρέπει προφανώς να τοποθετούμε πάντα τη «Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη» ως ιδρυτική πράξη του ΠΑΣΟΚ, μέσα στα συμφραζόμενά της, ιστορικά και συγκυριακά. Κορυφαίο, άλλωστε, συμφραζόμενό της ήταν η ίδια η προσωπικότητα του Ανδρέα, η διαδρομή και οι απόψεις του. Όλα όσα συμβαίνουν τότε, γίνονται λίγες μόλις εβδομάδες μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, με τα τραγικά γεγονότα της Κύπρου σε εξέλιξη, μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά μεγάλης ιστορικής πύκνωσης. Κάθε στιγμή εντασσόταν απευθείας στον μακρύ ιστορικό χρόνο.
26 Ιουλίου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή
Το εθνικό απόθεμα των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας
Αν η Μεταπολίτευση είναι όχι μόνο η στιγμή της μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία αλλά και όλη η περίοδος των πενήντα ετών, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 ήταν η κορύφωση της μεταπολιτευτικής αίσθησης ότι η χώρα άλλαξε κατηγορία, ότι όλα θα πηγαίνουν «από το καλό στο καλύτερο». Η συνέχεια διέψευσε τις προσδοκίες που δημιούργησε η Ολυμπιακή Ελλάδα πρωτίστως στους πολίτες της. Η πεντηκονταετία τέμνεται στα τριάντα χρόνια έως τους Αγώνες και στα είκοσι που ακολουθούν, στα οποία κυριαρχεί η οικονομική κρίση.
Η Ολυμπιακή προετοιμασία και η διεξαγωγή των Αγώνων το 2004 ανέδειξε την πιο αποτελεσματική και δημιουργική όψη του κράτους και την πιο ενθουσιώδη και συμμετοχική όψη της κοινωνίας των πολιτών. Στη δημόσια συζήτηση επανέρχονται ερωτήματα που έχουν απαντηθεί εκ των πραγμάτων. Μήπως δεν έπρεπε μια χώρα με το μέγεθος και τα διαρθρωτικά προβλήματα της Ελλάδας να διεκδικεί την οργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων; Η Ελλάδα όμως δεν είναι μια μεσαία σε πληθυσμό ευρωπαϊκή χώρα με χαμηλές οικονομικές επιδόσεις, αλλά η Πατρίδα των Αγώνων, η ιστορική αναφορά του Ολυμπιακού κινήματος και ο τόπος της μόνιμης διεξαγωγής τους αν επικρατήσει η αντίληψη αυτή.
23 Ιουλίου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου για το περιοδικό της Βουλής «Επί του περιστυλίου…» στο αφιέρωμα: 1974-2024 «Τι δεν πετύχαμε στη Μεταπολίτευση» [PDF]
Η επίγνωση της Μεταπολίτευσης
Μια ιστορική περίοδος πενήντα ετών που καταλαμβάνει το ένα τέταρτο της συνολικής διαδρομής από την έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας μέχρι σήμερα, δεν είναι εύκολο να «αξιολογηθεί». Το κρίσιμο είναι να γίνει αντικείμενο αναστοχασμού εν κινήσει. Η περίοδος αυτή η λεγόμενη της Μεταπολίτευσης είναι αντικείμενο έρευνας ενώ εξελίσσεται και επεκτείνεται καθώς έχει αποδείξει την ικανότητά της να ενσωματώνει στην κοίτη της νέες προκλήσεις. Άλλωστε σε εθνικό επίπεδο δεν προέκυψε γεγονός εφάμιλλο με αυτό της ακολουθίας γεγονότων του Ιουλίου 1974 - Ιουνίου 1975 που συνιστά την εν στενή εννοία μεταπολίτευση, τη μετάβαση από τη δικτατορία σε μια συντεταγμένη και ασφαλή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τέτοια ακολουθία γεγονότων αποδείχθηκε ότι δεν ήταν ούτε η οικονομική κρίση που καταλαμβάνει τα δέκα περίπου από τα πενήντα χρόνια της Μεταπολίτευσης εν ευρεία εννοία.
21 Ιουλίου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή της Κυριακής στο αφιέρωμα «1974-2024 Μεταπολίτευση. Ένας Απολογισμός»
Η Μεταπολίτευση μετά τη δοκιμασία της οικονομικής κρίσης
Η πεντηκοστή επέτειος της Μεταπολίτευσης ως μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία και τα πενήντα χρόνια της περιόδου από το 1974 έως σήμερα μας επιβάλλουν να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με τον ιστορικό χρόνο. Για την ακρίβεια, θα έλεγα, ότι η ίδια η αμφίσημη Μεταπολίτευση ως γεγονός και ως κατάσταση, ως μετάβαση και ως περίοδος είναι υπό κάθε εκδοχή της μια πρόκληση υπολογισμού του ιστορικού χρόνου. Είναι κατ’ αρχάς ο ελληνικός τρόπος εισόδου στο δεύτερο μισό του «σύντομου» 20ού αιώνα, που για εμάς συντελέστηκε με μεγάλη καθυστέρηση, τριάντα σχεδόν χρόνια μετά το τέλος του Β ´ Π.Π. και δεκαπέντε μόλις χρόνια πριν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και την έναρξη του καταιγισμού των προκλήσεων της μετανεωτερικής εποχής. Είναι επίσης μια κοινή αφετηρία που μας επιτρέπει να βαδίζουμε παράλληλα και να συγκρινόμαστε ως χώρα με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (και όχι των Βαλκανίων), την Ισπανία και την Πορτογαλία, που εξήλθαν σχεδόν ταυτοχρόνως από δικτατορίες, άλλης υφής και πολύ μεγαλύτερης διαρκείας, αλλά πάντως δικτατορίες και άρα το στοίχημα ήταν κοινό: η εγκαθίδρυση δημοκρατικών συνταγμάτων, η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η ενσωμάτωση στη Δύση, η οικονομική ανάπτυξη, ο θεσμικός, κοινωνικός και οικονομικός εκσυγχρονισμός. Δεν είναι από την άποψη αυτή τυχαίο ότι μοιραστήκαμε με τις χώρες αυτές, αν και με κρίσιμες διαφορές, την εμπειρία της οικονομικής κρίσης στο εσωτερικό της ευρωζώνης.
16 Ιουνίου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου για την Καθημερινή της Κυριακής
Ο κίνδυνος πολιτικής ακινητοποίησης
Σε αντίθεση με τη γενική εντύπωση ότι το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών επιταχύνει τις πολιτικές εξελίξεις και πρωτοβουλίες, τολμώ την εκτίμηση ότι είναι πιθανότερο να προκαλέσει ουσιαστική πολιτική ακινητοποίηση. Αυτό οφείλεται σε μια αλληλουχία στοιχείων που καθιστούν εύθραυστες τις ισορροπίες και δύσκολες τις επιλογές όσων κομμάτων κατέχουν ή επιδιώκουν να κατακτήσουν ένα εκλογικό ποσοστό κόμματος εξουσίας με πολυσυλλεκτική δυναμική. Η πρόκληση είναι μεγάλη και «οριζόντια», άρα είναι αναγκαίο να την περιγράψουμε όσο γίνεται ακριβέστερα.
15 Ιουνίου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου για την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ υπνοβασίας και αφύπνισης
Στις ευρωεκλογές δημιουργείται η θεσμική ψευδαίσθηση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα ενιαίο δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης, την πορεία της οποίας καθορίζει ένα ευρωπαϊκό εκλογικό σώμα (παλιότερα γινόταν συχνά λόγος για τον «ευρωπαϊκό δήμο») που έχει την αρμοδιότητα και την ικανότητα να λαμβάνει, έστω σε γενικές γραμμές και μέσα από τις διαθλάσεις της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, τις σημαντικές αποφάσεις.
Αυτό βεβαίως δεν αληθεύει. «Ευρωπαϊκή Δημοκρατία» ως πολιτειακή οντότητα έστω υβριδικού χαρακτήρα δεν υπάρχει, το θεσμικό οικοδόμημα της ΕΕ όπως περιγράφεται στις Συνθήκες ( ΣΕΕ και ΣΛΕΕ ) δεν ισχυρίζεται κάτι τέτοιο. Φιλοδοξεί να λειτουργεί με έμφαση στις εγγυήσεις του κράτους δικαίου ( rule of law ), αλλά η δημοκρατική αρχή, ακόμη και υπό την απλή εκδοχή της πλειοψηφικής αρχής δεν λειτουργεί ολοκληρωμένα στο θεσμικό επίπεδο της Ένωσης. Λειτουργεί μόνο σε συνδυασμό με το θεσμικό και πολιτικό γίγνεσθαι των 27 κρατών μελών σε εθνικό επίπεδο.
18 Μαΐου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο
Η καμπύλη της Μεταπολίτευσης
Το συνέδριο του Κύκλου Ιδεών με θέμα «Η καμπύλη της Μεταπολίτευσης» που διεξήχθη από τις 12 έως τις 14 Μαΐου στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία» που γιορτάζει τη δική του επέτειο των 150 ετών λειτουργίας, ήταν ένα συνέδριο στραμμένο στα μεγάλα διλήμματα του μέλλοντος, η απάντηση στα οποία προϋποθέτει τη συστηματική και επιμονή διερεύνηση της διαδρομής και της κατάστασής μας. Για τον λόγο αυτό το συνέδριο είχε ουσιαστικά ως πρώτο ομιλητή την ίδια την ελληνική κοινωνία, ακριβέστερα την κοινή γνώμη που εκφράστηκε μέσω της έρευνας της Metron Analysis απαντώντας σε όλα τα ερωτήματα που απασχόλησαν τους θεματικούς κύκλους του συνεδρίου στους οποίους μετείχαν περίπου ογδόντα εισηγητές/ τριες και συντονιστές/ τριες.
Μ. Σάββατο, 4 Μαΐου 2024
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στο αφιέρωμα της Καθημερινής: Τι σημαίνει σήμερα «συγχωρώ»;
Συγχώρεση
Η συγχώρεση είναι μια πολιτιστική επεξεργασία. Ίσως δε να είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ώσμωσης ανάμεσα στη χριστιανική και τη συνταγματική ηθική που εμπεριέχει την αρχή της επιείκειας ως τμήμα του κεκτημένου της νεωτερικότητας.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι ποιος και από ποιον ζητά τη συγχώρεση. Αν αυτή προϋποθέτει μετάνοια και συγγνώμη ή ένα απλό αίτημα ή, πολύ περισσότερο, αν αυτή χορηγείται αυτεπαγγέλτως. Η συγχώρεση από τους γονείς ή τον ερωτικό σύντροφο είναι προφανώς ζήτημα διαφορετικό από τη συγχώρεση που χορηγεί ο Θεός ή το Κράτος.
Η συγχώρεση είναι για τον χριστιανό και όποιον κινείται σε πολιτιστικά συμφραζόμενα που έχουν και χριστιανικές καταβολές ένα μήνυμα της Καινής Διαθήκης, μια ανατροπή σε σχέση με το πολιτιστικό περιβάλλον της Παλαιάς Διαθήκης. Στην ορθόδοξη Θεολογία όλα μπορεί να συγχωρεθούν. Υπάρχει άλλωστε πάντα το ευχέλαιο που σου προσφέρει άφεση των αμαρτιών με την επάλειψη με έλαιο. Η Κυριακή προσευχή, παρακαλεί να σχηματιστεί μια συγχωρητική αλυσίδα, «...και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών».
