Αθήνα, 20 Δεκεμβρίου 2018
Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην παρουσίαση του νέου του βιβλίου
«Η Δημοκρατία μεταξύ συγκυρίας και Ιστορίας
Προσδοκίες και κίνδυνοι από την αναθεώρηση του Συντάγματος» (εκδ. ΠΑΤΑΚΗ)*
Ευχαριστώ όλες και όλους σας για την παρουσία σας εδώ. Θέλω και εγώ να μνημονεύσω ιδιαιτέρως τους πρώην πρωθυπουργούς, τον Αντώνη Σαμαρά, τον Παναγιώτη Πικραμένο. Θέλω να μνημονεύσω τους πρώην Προέδρους του Συμβουλίου της Επικρατείας και πρώην Αντιπροέδρους που μας τιμούν με την παρουσία τους, τους είμαι βαθύτατα υπόχρεος και ελπίζω, με έναν μεταφυσικό τρόπο, ότι θα ήθελαν να είναι παρόντες εδώ και μη ζώντες τώρα Πρόεδροι που διηύθυναν το δικαστήριο. Θα αναφέρω αυτούς επί των ημερών των οποίων άσκησα ενεργό δικηγορία, ο Θεμιστοκλής Κουρουσόπουλος, ο Βάσσος Ρώτης, ο Βασίλης Μποτόπουλος. Θέλω επίσης να μνημονεύσω την παρουσία της πρώην Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, της κ. Ευτέρπης Κοτζαμάνη, και να ευχαριστήσω θερμά όλους τους συναδέλφους μου στη Βουλή, τους συναδέλφους μου στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Ο Παρασκευάς Αυγερινός νομίζω ότι είναι το πρόσωπο που συμβολίζει το χώρο της δημοκρατικής παράταξης και ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης το χώρο, θα λέγαμε, της συντηρητικής παράταξης, αν και ο ίδιος έχει μετακινηθεί προς πολύ προοδευτικότερες θέσεις και θέλω να πιστεύω ότι θυμάται με συμπάθεια και φιλία τη συνύπαρξή μας, επί σειρά ετών, ως γενικών εισηγητών για την αναθεώρηση του 2001, αυτός εκ μέρους της τότε αντιπολίτευσης και εγώ εκ μέρους της πλειοψηφίας. Αλλά είναι κοινή η προσπάθεια που κάναμε και συναινετικό, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, το αποτέλεσμα.
Δεκέμβριος 2018
Ευάγγελος Βενιζέλος
Το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο από τον λαϊκισμό:
είναι πρόβλημα δημοκρατίας *
"Πρέπει να υπάρχει ένα αυθόρμητο μέτωπο προστασίας του μέλλοντος του τόπου και των παιδιών μας, αυτό δεν είναι ούτε απλώς αντιπολιτευόμενο ούτε απλώς αντιλαϊκιστικό. Είναι το μεγάλο μέτωπο της εθνικής και δημοκρατικής επαγρύπνησης. "
Υπάρχουν πολλές κρίσιμες αποχρώσεις κάτω από τη γενική έννοια του λαϊκισμού. Υπάρχει όμως πρωτίστως πρόβλημα δημοκρατίας. Η δημοκρατία, εννοώντας τη δυτική δημοκρατία, δηλαδή τη φιλελεύθερη δημοκρατία, ήταν ταυτισμένη για μία πολύ μεγάλη περίοδο –ας πάρουμε την πιο πρόσφατη περίοδο, τη μεταπολεμική από το 1945 και μετά– με την ανάπτυξη, την πρόοδο, την ανταγωνιστικότητα, τα μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα. Δεν υπήρχαν ανεπτυγμένες χώρες, με δυναμισμό καιπροοπτική που δεν ήταν δημοκρατίες. Τώρα πια υπάρχουν αυταρχικά καθεστώτα με τεράστιες οικονομικές δυνατότητες. Υπάρχουν αυταρχικά καθεστώτα που έχουν διδαχθεί από το ιστορικό πάθημα της Σοβιετικής Ένωσης και έχουν μεγάλα επιτεύγματα, οικονομικά και αναπτυξιακά, ενώ είναι αυταρχικά καθεστώτα [Yascha Mounk and Roberto Stefan Foa, The End of the Democratic Century. Autocracy’s Global Ascendance, Foreign Affairs, May / June 2018]. Ταυτόχρονα υπάρχουν αναπτυγμένες δυτικές χώρες, ακόμη και κράτη μέλη της ΕΕ στα οποία εμφανίζεται το φαινόμενο της αυταρχικής και μη φιλελεύθερης δημοκρατίας, της illiberal democracy.
Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου 2018
Ευάγγελος Βενιζέλος
Συνταγματική Αναθεώρηση και Δικαιοσύνη*
Ευχαριστώ τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών για την πρόσκληση και όλους τους παρισταμένους για την συμμετοχή τους.
Α. Θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω από μια όσο γίνεται πιο επιγραμματική, υπενθύμιση του κεκτημένου της Αναθεώρησης του 2001, της τελευταίας που ασχολήθηκε με θέματα του κεφαλαίου περί Δικαστικής Εξουσίας. Με την Αναθεώρηση του 2001 συντελέστηκαν πάρα πολλές αλλαγές στο κεφάλαιο της Δικαστικής Εξουσίας, τις οποίες φαίνεται ότι τις έχουμε λησμονήσει. Δεν δικαιολογείται διαφορετικά το γεγονός ότι έχουν μείνει αναξιοποίητα τεράστια αποθέματα κανονιστικής ύλης του Συντάγματος στα θέματα τα σχετικά με την οργάνωση και λειτουργία της Δικαιοσύνης.
Θυμίζω, λοιπόν, ότι το 2001, στον πυλώνα της οργάνωσης και λειτουργίας της Δικαιοσύνης και της ενίσχυσης της εσωτερικής ανεξαρτησίας της, τροποποιήθηκε η διάταξη για την επιλογή στις κορυφαίες θέσεις με την επιβολή μέγιστης, τετραετούς, θητείας στους επιλεγομένους για τις θέσεις των προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων, του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και των γενικών επιτρόπων. Διεξήχθη πολύ μεγάλη συζήτηση επί πολλά χρόνια, από το 1995 έως το 2001, για την αλλαγή του συστήματος επιλογής. Εξετάστηκαν διεξοδικά όλες οι πιθανές λύσεις.
Αθήνα 18 Δεκεμβρίου 2018
Ευάγγελος Βενιζέλος
Η συνταγματική θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας ως αντικείμενο της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος*
Η αναθεώρηση είναι μία διαδικασία εξαιρετικά επικίνδυνη, είναι μια στιγμή επιβεβαίωσης και διακινδύνευσης ταυτόχρονα του αυστηρού χαρακτήρα του Συντάγματος. Η περίοδος της αναθεωρητικής διαδικασίας είναι, μία περίοδος «ηρτημένου» του αυστηρού συντάγματος, του γραπτού και τυπικού Συντάγματος της χώρας. Όταν ανοίγει κανείς αυτή την πόρτα, της επικοινωνίας του Συντάγματος με την Ιστορία, με τον μακρύ ιστορικό χρόνο, πρέπει να γνωρίζει ότι υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Η θεμελιώδης προϋπόθεση, είναι η αναθεωρητική συναίνεση, η οποία δεν είναι εθελοντική, είναι μια συναίνεση αναγκαστική λόγω των μεταπλειοψηφικών εγγυήσεων, που προβλέπει το άρθρο 110 του Συντάγματος. Αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, γιατί χωρίς την αναγκαία αναθεωρητική συναίνεση, στενεύει το εύρος αποδοχής του Συντάγματος. Το Σύνταγμα γίνεται πεδίο σύγκρουσης, ενώ πρέπει να είναι πεδίο συνύπαρξης και σύνθεσης των απόψεων. Γιατί το Σύνταγμα πρέπει να είναι ευρύχωρο, δεν πρέπει να είναι ούτε αριστερό, ούτε δεξιό, ούτε προοδευτικό, ούτε συντηρητικό, πρέπει να είναι το πλαίσιο που μακροχρονίως διασφαλίζει τη λειτουργία του κράτους, της κοινωνίας, των πολιτικών δυνάμεων, των κοινωνικών δυνάμεων.
Αθήνα 12 Δεκεμβρίου 2018
Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην εκδήλωση της διαΝέοσις «Οι αξίες μας»
Η Ελλάδα και η Παγκόσμια Έρευνα Αξιών
Ευχαριστώ για την πρόσκληση τη ΔιαΝεοσις και προσωπικά τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο. Ευχαριστώ πάρα πολύ και τους προλαλήσαντες για την εξαιρετική παρουσίαση. Έχω παρακολουθήσει και μία προκαταρκτική παρουσίαση από τον Κυριάκο Πιερρακάκη επί βρετανικού εδάφους πριν μερικές εβδομάδες στο Ditchley Foundation και έχω μια κάποια προδιάθεση για το περιεχόμενο της έρευνας, την οποία μελέτησα με βάση τις επιστημονικές εκθέσεις που έχουν καταρτιστεί. Έλαβα υπόψη βέβαια και αυτά που έγραψε και είπε και ο Στράτος Φαναράς
Η βασική μου παρατήρηση είναι ότι η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε αξιακή σύγχυση. Είναι μία κοινωνία αξιακών αντιφάσεων. Δεν αποδέχομαι εύκολα, άνετα και καλόπιστα την ακρίβεια των απαντήσεων. Θεωρώ ότι υπάρχει ένα στοιχείο επιφυλακτικότητας, ακόμη και θεατρικότητας, ακόμη κι όταν το ερωτηματολόγιο έχει τη μορφή τετ-α-τετ συνάντησης και καταγραφής. Ακόμη περισσότερο, όταν δεν υπάρχει η ανωνυμία των τηλεφωνικών απαντήσεων και ερωτήσεων. Υπάρχουν δημοσκοπικά στερεότυπα στα οποία μετέχει και η κοινωνία που ερευνάται. Διατηρώ συνεπώς μια κάποια επιφύλαξη.
Αθήνα, 11 Δεκεμβρίου 2018
Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών «Η Ευρωπαϊκή Δημοκρατία σε αμφισβήτηση»
Όταν συζητούμε για την Ευρωπαϊκή Δημοκρατία σε αμφισβήτηση, συζητούμε, αφενός μεν για την αμφισβήτηση της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας ως θεσμική κατάκτηση και αντίληψη, δηλαδή για την αμφισβήτηση της δυτικής δημοκρατίας, της φιλελεύθερης δημοκρατίας, του πολιτικού συστήματος που συνδυάζει τη δημοκρατία με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις εγγυήσεις του κράτους δικαίου, που είναι η μεγαλύτερη κατάκτηση του μεταπολεμικού κόσμου, αφετέρου δε για την αμφισβήτηση της Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα ήταν η στόχευσή μας πολύ περιορισμένη αν συζητούσαμε μόνο για το δημοκρατικό έλλειμμα του θεσμικού οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή αν μιλούσαμε μόνο για τα ζητήματα τα τοπικά, τα εθνικά για την κρίση των δημοκρατικών θεσμών, της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, για την κρίση αντιπροσώπευσης συμμετοχής και πολιτικής νομιμοποίησης στα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή στα κράτη- μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, της ευρύτερης Ευρώπης.
12 Δεκεμβρίου 2018
Ευάγγελος Βενιζέλος
«Η ελληνική αμφιταλάντευση - Μία διαρκής κρίση ταυτότητας»*
Δυστυχώς δεν είχα τη χαρά και την τύχη να ακούσω τις προηγούμενες ομιλίες, αυτό είναι μια πολύ μεγάλη αναπηρία. Άκουσα μόνο το τελευταίο μέρος της εισήγησης του κυρίου Π. Βαλλιάνου, τον οποίο θαυμάζω και για το περιεχόμενο όσων είπε και για το ύφος και για το πάθος το οποίο δυστυχώς εγώ δεν θα το επιδείξω, διότι έρχομαι από την συνεδρίαση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος στη Βουλή και έχω δαπανήσει εκεί το πάθος, άρα θα είμαι πιο συμβατικός εδώ.
Ευχαριστώ θερμότατα την Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας και προσωπικά τον εορτάζοντα σήμερα, Πρόεδρο της Εταιρείας, τον κ. Σπύρο Νικολάου με τον οποίον γνωριζόμαστε και συνδεόμαστε πολλά χρόνια από την εποχή του Συμβουλίου της Επικρατείας και τον οποίον ευχαριστώ θερμά για τη φιλόφρονα αυτή πρόσκληση και κυρίως για την ευκαιρία να μιλήσω για ένα τόσο σημαντικό, μόνιμα κρίσιμο ζήτημα όπως είναι η σχέση Ελλάδας και Δύσης, ελληνικότητας και Δύσης. Αυτή η ελληνική εθνική αμφιταλάντευση ανάμεσα στο δυτικό πρότυπο και την καθ’ ημάς ανατολή, που είναι μια σταθερά της ελληνικής Ιστορίας.
Δεκέμβριος 2018 - Οκτώβριος 2022
Ευάγγελος Βενιζέλος
«Η αναθεώρηση του Συντάγματος: Κολυμβήθρα του Σιλωάμ ή λάκκος των λεόντων;»*
Το θέμα μου είναι διατυπωμένο με κάπως παράδοξο τρόπο. Θέτω το ερώτημα αν η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι κολυμβήθρα του Σιλωάμ ή λάκκος των λεόντων; Θα εξηγήσω στη συνέχεια σε τι συνίσταται η αντιδιαστολή και το δίλημμα.
Ξεκινώ λέγοντας ότι η αναθεώρηση είναι μια μεγάλη αλλά και αντιφατική στιγμή[1], μια στιγμή σεβασμού αλλά και ρητής αμφισβήτησης της αυστηρότητας του ισχύοντος Συντάγματος, του γραπτού και αυστηρού Συντάγματος. Το εισαγωγικό συνεπώς ερώτημα είναι αν η αναθεώρηση, όπως την ορίζουμε, δηλαδή η ρητή, η γραμματική, τροποποίηση, αντικατάσταση, κατάργηση ή αυθεντική ερμηνεία διάταξης του εθνικού Συντάγματος[2], διατηρεί τη σημασία της και υπό συνθήκες διαμοιρασμένης ή περιορισμένης κυριαρχίας[3]. Υπό συνθήκες όχι εθνικού, κυρίαρχου, βεστφαλικού κράτους, αλλά «κράτους μέλους» πλέον που μετέχει στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ως εκ τούτου πρέπει να δώσουμε μια απάντηση για το πόσο μέρος της σημασίας της διατηρεί η αναθεώρηση του εθνικού Συντάγματος παρά την αμφισβήτηση περί της υπεροχής (ή, κομψότερα, της προτεραιότητας εφαρμογής) που υπάρχει και εξελίσσεται, επί δεκαετίες τώρα, μεταξύ αφενός μεν του εθνικού Συντάγματος, αφετέρου δε του ευρωπαϊκού ενωσιακού και του διεθνούς δικαίου.
22 Νοεμβρίου 2018
Ευάγγελος Βενιζέλος
[In English: Ukrainian Aytocephaly: History, Facts and Consequences]
«Ουκρανικό Αυτοκέφαλο: Η Ιστορία, τα γεγονότα και οι Προεκτάσεις τους»*
Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και για την ευκαιρία να συζητήσουμε ένα τόσο σημαντικό και φλέγον ζήτημα. Η Εκκλησία μας τροφοδοτεί συχνά πυκνά με ζητήματα τα οποία πρέπει να συζητήσουμε και πολιτικά. Σήμερα θα αρκεστούμε στο ζήτημα της ουκρανικής Αυτοκεφαλίας.
Όπως πάρα πολύ ωραία μας είπαν και ο καθηγητής ο κ. Ευαγγέλου και ο Θεοφιλέστατος, το πρόβλημα της Αυτοκεφαλίας, γενικότερα, είναι ένα πρόβλημα ποιμαντικής ευθύνης και Κανονικού Δικαίου, δηλαδή, πρόβλημα κατανομής και άσκησης των δικαιοδοσιών στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αλλά πάντα το πρόβλημα της Αυτοκεφαλίας είναι και ένα πρόβλημα πολιτικό, ένα πρόβλημα εθνικής ταυτότητας, ένα πρόβλημα που συνδέεται με την εθνογένεση, με την ιδεολογία που αναζητά κάθε κράτος, γιατί, όπως διδάσκει η Ιστορία και όπως αποδέχεται και η κρατούσα, νομίζω, αντίληψη στην ανάλυση των φαινομένων αυτών, κυρίως της εθνογένεσης, η εθνική ταυτότητα διαμορφώνεται μέσα από τη διεκδίκηση κράτους και στη συνέχεια μέσα από την ίδια τη λειτουργία του κράτους και την καλλιέργεια μιας κρατικής ιδεολογίας που βρίσκεται στον πυρήνα της εθνικής ταυτότητας.
Αθήνα 21 Νοεμβρίου 2018
Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών σε συνεργασία με το Hanns Seidel Stiftung, που πραγματοποιήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2018 στο Ινστιτούτο Γκαίτε, με θέμα:
«Οι σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας: Αδιέξοδο ή Προοπτική;»
Ευχαριστώ τους Γερμανούς φίλους για την παρουσία τους, το Ίδρυμα Hanns Seidel για την εξαιρετική συνεργασία, την κα. Καπέλου, τον επιτετραμμένο της Γερμανικής Πρεσβείας. Οι ομιλίες που προηγήθηκαν –και της γερμανικής και της ελληνικής πλευράς– νομίζω ότι έθεσαν όλα τα επιμέρους ζητήματα στο τραπέζι, ο δικός μου ρόλος είναι σχετικά εύκολος. Θα επιχειρήσω να κάνω μία σύνθεση από τη δική μου προσωπική οπτική γωνία. Ελπίζω ότι δεν θα αδικήσω κανέναν από τους προηγούμενους, στους οποίους και θα αναφερθώ.
