1 Σεπτεμβρίου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην ειδική έκδοση της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ, «1974-2024 ΠΑΣΟΚ» επιμ. Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Γιάννης Βούλγαρης, Σωτήρης Ριζάς*  

Η καμπύλη του ΠΑΣΟΚ είναι η καμπύλη της Μεταπολίτευσης

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, με την παρουσίαση της «Διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη», 50 χρόνια πριν, ήταν μια καταλυτική στιγμή για την πολιτική ιστορία της πατρίδας μας. Η Διακήρυξη ήταν η ιστορική, τελετουργική πράξη που συμβόλιζε τη «ριζοσπαστική Μεταπολίτευση», σε αντίθεση με τη «συμβατική και συμβιβαστική Μεταπολίτευση». Η Διακήρυξη συμβόλιζε την τομή, όχι μόνο σε σχέση με τη δικτατορία, αλλά και σε σχέση με το προδικτατορικό πολιτικό σύστημα και την αντίληψή του για το ποια είναι και πώς εκφράζεται πολιτικά η ελληνική κοινωνία. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 ο Ανδρέας Παπανδρέου εισήγαγε στον ελληνικό δημόσιο βίο μία νέα διάσταση. Διαμόρφωσε ένα νέο συλλογικό υποκείμενο. Αυτό τελικά προσδιόρισε, περισσότερο από κάθε άλλο, τη νέα εποχή, την εποχή της Μεταπολίτευσης. Πρέπει προφανώς να τοποθετούμε πάντα τη «Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη» ως ιδρυτική πράξη του ΠΑΣΟΚ, μέσα στα συμφραζόμενά της, ιστορικά και συγκυριακά. Κορυφαίο, άλλωστε, συμφραζόμενό της ήταν η ίδια η προσωπικότητα του Ανδρέα, η διαδρομή και οι απόψεις του. Όλα όσα συμβαίνουν τότε, γίνονται  λίγες μόλις εβδομάδες μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, με τα τραγικά γεγονότα της Κύπρου σε εξέλιξη, μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά μεγάλης ιστορικής πύκνωσης. Κάθε στιγμή εντασσόταν απευθείας στον μακρύ ιστορικό  χρόνο.

Περισσότερα...

26 Ιουλίου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή

Το εθνικό απόθεμα των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας

Αν η Μεταπολίτευση είναι όχι μόνο η στιγμή της μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία αλλά και όλη η περίοδος των πενήντα ετών, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 ήταν η κορύφωση της μεταπολιτευτικής αίσθησης ότι η χώρα άλλαξε κατηγορία, ότι όλα θα πηγαίνουν «από το καλό στο καλύτερο». Η συνέχεια διέψευσε τις προσδοκίες που δημιούργησε η Ολυμπιακή Ελλάδα πρωτίστως στους πολίτες της. Η πεντηκονταετία τέμνεται στα τριάντα χρόνια έως τους Αγώνες και στα είκοσι που ακολουθούν, στα οποία κυριαρχεί η οικονομική κρίση.

Η Ολυμπιακή προετοιμασία και η διεξαγωγή των Αγώνων το 2004 ανέδειξε την πιο αποτελεσματική και δημιουργική όψη του κράτους και την πιο ενθουσιώδη και συμμετοχική όψη της κοινωνίας των πολιτών. Στη δημόσια συζήτηση επανέρχονται ερωτήματα που έχουν απαντηθεί εκ των πραγμάτων. Μήπως δεν έπρεπε μια χώρα με το μέγεθος και τα διαρθρωτικά προβλήματα της Ελλάδας να διεκδικεί την οργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων; Η Ελλάδα όμως δεν είναι μια μεσαία σε πληθυσμό ευρωπαϊκή χώρα με χαμηλές οικονομικές επιδόσεις, αλλά η Πατρίδα των Αγώνων, η ιστορική αναφορά του Ολυμπιακού κινήματος και ο τόπος της μόνιμης διεξαγωγής τους αν επικρατήσει η αντίληψη αυτή.

Περισσότερα...

24 Ιουλίου 2024

Συζήτηση Ευ. Βενιζέλου – Δ. Κρουστάλλη με αφορμή τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης για το vima.gr

Δ. Κρουστάλλη: Το 2024 γιορτάζουμε τα 50 χρόνια Μεταπολίτευσης. Κάνατε πρόσφατα το συνέδριο του Κύκλου Ιδεών, αναλύσατε το θέμα από όλες τις πλευρές και εκεί είδαμε ότι η Μεταπολίτευση αφορά όλες τις πτυχές της ζωής μας, δεν είναι μόνο το πολιτικά γενέθλιο γεγονός της, και δεν έχουμε συμφωνήσει αν έχει τελειώσει ακόμα. Οπότε ήθελα να σας ρωτήσω, ένας άνθρωπος της επόμενης γενιάς ή των επόμενων γενεών, εάν σας ρωτούσε ή εάν βρισκόσασταν στη θέση να του απαντήσετε τι είναι η Μεταπολίτευση, τι θα του λέγετε; Πώς θα την περιγράφατε;

Ευ. Βενιζέλος: Η Μεταπολίτευση είναι μία στιγμή και μία περίοδος, μία κατάσταση. Η στιγμή είναι η στιγμή του 1974, είναι τα καταλυτικά γεγονότα του Ιουλίου-Αυγούστου, θα έλεγα μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1974, που οδήγησαν στην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Είχε ήδη καταρρεύσει η δικτατορία και έπρεπε να επανέλθει ένα δημοκρατικό, κοινοβουλευτικό πολίτευμα υπό τις συνθήκες της εποχής και με τους κινδύνους της εποχής και με ένα δικτατορικό καθεστώς να είναι δικτυωμένο ιδίως μέσα στο στρατό. Βεβαίως είχε τότε προηγηθεί το καταγωγικό τραύμα της Μεταπολίτευσης που είναι η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αλλά είχε προηγηθεί βεβαίως το πραξικόπημα της χούντας, τα γεγονότα του Αττίλα Ι,  αυτό που βιώνουμε ακόμα και τώρα στο Κυπριακό και που επηρεάζει καθοριστικά και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Περισσότερα...

July 24, 2023

Evangelos Venizelos 

Article published in Kathimerini   

The 50th anniversary of the Metapolitefsi – the transition from dictatorship to democracy in 1974 and the period since – necessitates a rethinking of our relationship with historical time. In fact, the polysemous Metapolitefsi itself challenges our calculation of historical time, in each and every version of it: the Metapolitefsi as an event and a state, a transition and a time period. First, it is Greece’s way of entering the second half of the “short” 20th century, which for us occurred with a long delay, almost 30 years after the end of World War II and only 15 years before the end of the Cold War, the collapse of “actually existing socialism” and the beginning of the storm of challenges of the postmodern era. It is also a common starting point that allows us to walk in parallel and compare ourselves as a country with other countries of the European South (and not the Balkans), Spain and Portugal, which emerged almost simultaneously from dictatorships of a different nature and of much longer duration, but dictatorships nonetheless. Therefore, we had a common challenge ahead: the establishment of democratic constitutions, participation in European integration, integration with the West, economic development as well as institutional, social and financial modernization. In this respect, it is no coincidence that we shared the experience of the economic crisis within the eurozone with these countries, albeit with crucial differences.

Περισσότερα...

23 Ιουλίου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου για το περιοδικό της Βουλής «Επί του περιστυλίου…» στο αφιέρωμα: 1974-2024 «Τι δεν πετύχαμε στη Μεταπολίτευση» [PDF]

Η επίγνωση της  Μεταπολίτευσης

Μια ιστορική περίοδος πενήντα ετών που καταλαμβάνει το ένα τέταρτο της συνολικής διαδρομής από την έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας μέχρι σήμερα, δεν είναι εύκολο να «αξιολογηθεί». Το κρίσιμο είναι να γίνει αντικείμενο αναστοχασμού εν κινήσει. Η περίοδος αυτή η λεγόμενη της Μεταπολίτευσης είναι αντικείμενο έρευνας ενώ εξελίσσεται και επεκτείνεται καθώς έχει αποδείξει την ικανότητά της να ενσωματώνει στην κοίτη της νέες προκλήσεις. Άλλωστε σε εθνικό επίπεδο δεν προέκυψε γεγονός εφάμιλλο με αυτό της ακολουθίας γεγονότων του Ιουλίου 1974 - Ιουνίου 1975 που συνιστά την εν στενή εννοία μεταπολίτευση, τη μετάβαση από τη δικτατορία σε μια συντεταγμένη και ασφαλή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τέτοια ακολουθία γεγονότων αποδείχθηκε ότι δεν ήταν ούτε η οικονομική κρίση που καταλαμβάνει τα δέκα περίπου από τα πενήντα χρόνια της Μεταπολίτευσης εν ευρεία εννοία. 

Περισσότερα...

21 Ιουλίου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή της Κυριακής στο αφιέρωμα «1974-2024 Μεταπολίτευση. Ένας Απολογισμός»

Η  Μεταπολίτευση μετά τη δοκιμασία της οικονομικής κρίσης

Η πεντηκοστή επέτειος της Μεταπολίτευσης ως μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία  και τα πενήντα χρόνια της περιόδου από το 1974 έως σήμερα μας επιβάλλουν να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με τον ιστορικό χρόνο. Για την ακρίβεια, θα έλεγα, ότι η ίδια η αμφίσημη Μεταπολίτευση ως γεγονός και ως κατάσταση, ως μετάβαση και ως περίοδος είναι υπό κάθε εκδοχή της μια πρόκληση υπολογισμού του ιστορικού χρόνου. Είναι κατ’ αρχάς ο ελληνικός τρόπος εισόδου στο δεύτερο μισό του «σύντομου» 20ού αιώνα, που για εμάς συντελέστηκε με μεγάλη καθυστέρηση, τριάντα σχεδόν χρόνια μετά το τέλος του Β ´ Π.Π. και δεκαπέντε μόλις χρόνια πριν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού»  και την έναρξη του καταιγισμού των προκλήσεων της μετανεωτερικής εποχής. Είναι επίσης μια κοινή αφετηρία που μας επιτρέπει να βαδίζουμε παράλληλα και να συγκρινόμαστε ως χώρα με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (και όχι των Βαλκανίων), την Ισπανία και την Πορτογαλία, που εξήλθαν σχεδόν ταυτοχρόνως από δικτατορίες, άλλης υφής και πολύ μεγαλύτερης διαρκείας, αλλά πάντως δικτατορίες και άρα το στοίχημα ήταν κοινό: η εγκαθίδρυση δημοκρατικών συνταγμάτων, η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η ενσωμάτωση στη Δύση, η οικονομική ανάπτυξη, ο θεσμικός, κοινωνικός και οικονομικός εκσυγχρονισμός. Δεν είναι από την άποψη αυτή τυχαίο ότι μοιραστήκαμε με τις χώρες αυτές, αν και με κρίσιμες διαφορές, την εμπειρία της οικονομικής κρίσης στο εσωτερικό της ευρωζώνης.

Περισσότερα...

26.6.2024

Ευάγγελος Βενιζέλος

Το καταγωγικό τραύμα της Μεταπολίτευσης: Πώς λειτούργησε ο χρόνος από το 1974 έως σήμερα στο κυπριακό και τις ελληνοτουρκικες σχέσεις ; *

Κύριε Πρέσβη, σας ευχαριστώ για την υποδοχή στο Σπίτι της Κύπρου και για τους θερμούς λόγους. Αντιλαμβάνομαι  τον φόρτο τον συναισθηματικό και τον ιστορικό και την αγωνία σας να ακούσετε πράγματα για το μέλλον, αλλά για να φθάσουμε να μιλήσουμε για το μέλλον σοβαρά και υπεύθυνα, πρέπει να έχουμε συνεννοηθεί όσο γίνεται καθαρότερα για το παρελθόν.

Κύριε Κοσμήτορα και Πρόεδρε της Κυπριακής Ακαδημίας, ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση που μου απεύθυνε το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, η Νομική Σχολή την οποία διευθύνετε. Χαίρομαι γιατί έχουμε αυτή την επιστημονική συνάφεια και χαίρομαι γιατί είμαι εδώ με αγαπητούς και εκλεκτούς συναδέλφους, με όλη τη σύνθεση των ομιλητών της σημερινής συζήτησης με συνδέουν  στενοί, προσωπικοί και επιστημονικοί δεσμοί.

Περισσότερα...

18 Μαΐου 2024

Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο 

Η καμπύλη της Μεταπολίτευσης

Το συνέδριο του Κύκλου Ιδεών με θέμα «Η καμπύλη της Μεταπολίτευσης» που διεξήχθη από τις 12 έως τις 14 Μαΐου στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία» που γιορτάζει τη δική του επέτειο των 150 ετών λειτουργίας, ήταν ένα συνέδριο στραμμένο στα μεγάλα διλήμματα του μέλλοντος, η απάντηση στα οποία προϋποθέτει τη συστηματική και επιμονή διερεύνηση της διαδρομής και της κατάστασής μας. Για τον λόγο αυτό το συνέδριο είχε ουσιαστικά ως πρώτο ομιλητή την ίδια την ελληνική κοινωνία, ακριβέστερα την κοινή γνώμη που εκφράστηκε μέσω της έρευνας της Metron Analysis απαντώντας σε όλα τα ερωτήματα που απασχόλησαν τους θεματικούς κύκλους του συνεδρίου στους οποίους μετείχαν περίπου ογδόντα εισηγητές/ τριες  και συντονιστές/ τριες.

Περισσότερα...

15 Μαΐου 2024

Συνέντευξη Ευάγγελου Βενιζέλου στο ραδιόφωνο του Σκάι και στον Παύλο Τσίμα

Π. Τσίμας: Λέγαμε για το συνέδριο του Κύκλου Ιδεών που τελείωσε χθες το βράδυ, άρχισε την Κυριακή το μεσημέρι, για την «καμπύλη της Μεταπολίτευσης», συναρπαστικό συνέδριο, το είπα ήδη. Αυτό που ακούτε είναι ένα καινούριο τραγούδι των Villagers και έχει τίτλο “That golden time”, «Εκείνα τα χρυσά χρόνια», η χρυσή εποχή, μία χρυσή εποχή που συνήθως είναι η εποχή που ήμασταν νέοι. Σας έλεγα λοιπόν για αυτό το συνέδριο και με αυτή την ευκαιρία παρακάλεσα τον διοργανωτή του, τον ίδιο τον Ευάγγελο Βενιζέλο, να είναι μαζί μας σήμερα και τον ευχαριστώ πολύ που ανταποκρίθηκε. Καλημέρα, κ. Πρόεδρε.

Ευ. Βενιζέλος: Καλημέρα.

Π. Τσίμας: Κουρασμένος;

Ευ. Βενιζέλος: Εντάξει, αλλά και ευχαριστημένος και σας ευχαριστώ θερμά προσωπικά για τη μεγάλη συμβολή σας.

Περισσότερα...

14.5.2024

Συζήτηση Ευάγγελου Βενιζέλου - Αλέξη Παπαχελά, στο συνέδριο του Κύκλου Ιδεών σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, «Η καμπύλη της Μεταπολίτευσης (1974-2024)» Κύκλος ΧI. Τα μεγάλα δίπολα της πεντηκονταετίας ως οιωνοί για το μέλλον

Α. Παπαχελάς: Καλησπέρα. Καταρχήν να ευχαριστήσω τον Κύκλο και τον Πρόεδρο κ. Βενιζέλο για την τιμή να κάνουμε αυτή τη συζήτηση, το κλείσιμο να το πω έτσι. Κύριε Πρόεδρε, θέλω να ξεκινήσω, να πάμε λίγο πίσω στο 1974, ήσασταν 17 χρονών, θέλω λίγο να μας πάτε πίσω, τι σκεπτόταν, τι ονειρευόταν, τι φοβόταν, τι ήλπιζε τότε ο Βαγγέλης Βενιζέλος και πώς βλέπει τα πράγματα σήμερα, μετά από 50 χρόνια, σε σχέση με το τι προσδοκούσε τότε.

Ευ. Βενιζέλος: Το 1974, τα  έχουν πει προηγουμένως και ο Τάσος Μπουλμέτης και η Εύα Νάθενα, φοιτούσα στην τελευταία τάξη του εξαταξίου Γυμνασίου, δεν υπήρχε Λύκειο τότε, φοιτούσα στο 2ο Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης, ο Διονύσης είναι απόφοιτος του 5ου Γυμνασίου το οποίο ήταν γνωστό για τις επιδόσεις του κυρίως στα μαθηματικά και τη φυσική, εμείς ήμασταν γνωστότεροι για τις επιδόσεις μας στα θεωρητικά μαθήματα και ετοιμαζόμουν για τις εξετάσεις στη Νομική. Οι εξετάσεις διοργανώνονταν τότε τον Σεπτέμβριο, άρα έπρεπε να διαθέσουμε το καλοκαίρι για να διαβάσουμε, 15 Ιουλίου είναι το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, αρχίζει η αλληλουχία των γεγονότων, η εισβολή, ο πρώτος και ο δεύτερος Αττίλας, η πτώση  της δικτατορίας, η επιστροφή του Καραμανλή, η Μεταπολίτευση με την στενή έννοια του όρου όπως λέμε και όπως την έχουμε περιγράψει.

Περισσότερα...