- Ευάγγελος Βενιζέλος: Ποια είναι η βαρύτητα της αναθεώρησης του 2019;
-
Τετάρτη 4 Μαρτίου 2020
Ευάγγελος Βενιζέλος
«Ποια είναι η βαρύτητα της αναθεώρησης του 2019;»*
Υπό τον όρο βαρύτητα, gravitas δηλαδή, εννοώ, προφανώς, κάτι διαφορετικό από το αυτονόητο, δηλαδή κάτι διαφορετικό από την ισχύ των αναθεωρημένων διατάξεων, η οποία είναι προφανής, οι διατάξεις έχουν τεθεί σε ισχύ και αποτελούν τμήμα του ισχύοντος Συντάγματος της χώρας. Αλλά η βαρύτητα, η gravitas των συνταγματικών μεταβολών είναι κάτι περισσότερο και απαιτητικότερο από την ισχύ, αφορά το κύρος, την αποδοχή, την επιρροή των διατάξεων αυτών.
Προφανώς πρέπει να αξιολογήσουμε αυτήν τη βαρύτητα από τρεις διαφορετικές οπτικές γωνίες. Η πρώτη είναι η πιο αυτονόητη, είναι αυτή καθεαυτήν η κανονιστική βαρύτητα ανάλογα με το εύρος του καταλόγου των διατάξεων που αναθεωρήθηκαν και την κρισιμότητα των διατάξεων αυτών. Εδώ έχουμε μία αναθεώρηση περιορισμένου εύρους, μία αναθεώρηση η οποία έχει περιορισθεί στο οργανωτικό μέρος, μία αναθεώρηση που αφορά, πρωτίστως, τη διαδικασία εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας και την αποσύνδεση της εκλογής αυτής από την απειλή διάλυσης της Βουλής. Για να είμαι πιο συγκεκριμένος, από τις οκτώ αλλαγές οι οποίες έχουν επέλθει, με εξαίρεση την κατάργηση των μεταβατικών διατάξεων που είχαν εξαντλήσει το κανονιστικό τους περιεχόμενο, οι έξι αφορούν το οργανωτικό μέρος του Συντάγματος, μία αφορά θεσμική εγγύηση που περιβάλλει ατομικά δικαιώματα –μιλώ για τον τρόπο ανάδειξης των Ανεξαρτήτων Αρχών– και μία μόνο αφορά κοινωνικά δικαιώματα, η εισαγωγή της διάταξης για την αξιοπρεπή διαβίωση και το εγγυημένο εισόδημα. Άρα η κανονιστική βαρύτητα είναι μικρή, διότι το εύρος είναι εξαιρετικά περιορισμένο.
- Ευ. Βενιζέλος, Ανθεκτικότητα, προσαρμοστικότητα και αναθεώρηση του Συντάγματος. Σκέψεις για τη συνολική αξιολόγηση της περιόδου 2009-2019
-
Δευτέρα 27.1.2020
Ευάγγελος Βενιζέλος
Ανθεκτικότητα, προσαρμοστικότητα και αναθεώρηση του Συντάγματος. Σκέψεις για τη συνολική αξιολόγηση της περιόδου 2009-2019. *
Α. Η σχετικοποίηση του συνταγματικού φαινομένου και η συσχέτιση της με την προσαρμοστικότητα και την ανθεκτικότητα των εθνικών συνταγμάτων
Προκειμένου να εξετάσουμε την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα του ελληνικού Συντάγματος κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης ( 2009-2019) και να τοποθετήσουμε στα συμφραζόμενα όλης αυτής της περιόδου την πρόσφατη αναθεώρηση του Συντάγματος, θεωρώ ότι είναι χρήσιμη μια σύντομη αναφορά στη σχετικοποίηση του συνταγματικού φαινομένου. Σχετικοποίηση που αλλάζει τη συνολική θεώρησή μας για το Σύνταγμα.
Το Σύνταγμα ως προϊόν της νεωτερικότητας είναι ένα μέγεθος απόλυτο, συμπαγές. Σχετίζεται με έννοιες όπως η κρατική κυριαρχία, εσωτερική και εξωτερική, ή η υπεροχή και με θεσμικούς μηχανισμούς όπως ο δικαστικός έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων, δηλαδή όχι απλώς η υποταγή των υποδεέστερων κανόνων δικαίου στο Σύνταγμα αλλά και ο έλεγχος της δια της δικαστικής οδού. Κάτι που καθιστά τον δικαστή τον κύριο ερμηνευτή και εφαρμοστή του Συντάγματος, αυτόν που «εκφωνεί» το περιεχόμενο των συνταγματικών διατάξεων.
- TA NEA | "Οι πραγματικές διαστάσεις της αναθεώρησης "
-
Τρίτη 26 Νοεμβρίου 2019
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ
Οι πραγματικές διαστάσεις της αναθεώρησης
Ολοκληρώθηκε εχθές η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος που άνοιξε τον Νοέμβριο του 2018, στην προηγούμενη Βουλή. Με την ψήφιση των αναθεωρημένων διατάξεων, που τίθενται σε ισχύ με «ειδικό ψήφισμα» (άρθρο 110 παρ. 5 ), η παρούσα Βουλή ολοκλήρωσε την αναθεωρητική της αρμοδιότητα και απέβαλλε τον χαρακτήρα της αναθεωρητικής Βουλής. Νέα αναθεώρηση δεν επιτρέπεται πριν περάσει πενταετία από την «περάτωση» της τωρινής αναθεώρησης.
Οφείλουμε συνεπώς μια ψύχραιμη αποτίμηση του αναθεωρητικού αποτελέσματος μέσα σε ένα ευρύτερο χρονικό ορίζοντα που υπερβαίνει τη συγκυρία και τους πολιτικούς της συσχετισμούς.
- TA NEA | "Τι μπορεί και τι δεν μπορεί να γίνει μέσω της αναθεώρησης του Συντάγματος για την ψήφο των εκτός επικράτειας πολιτών"
-
Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 2019
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ
Τι μπορεί και τι δεν μπορεί να γίνει μέσω της αναθεώρησης του Συντάγματος για την ψήφο των εκτός επικράτειας πολιτών
Α. Ενόψει της συνεδρίασης της Επιτροπής Αναθεώρησης ( έχει προγραμματισθεί για τις 30.10.2019 ) που θα ασχοληθεί με το εκλογικό δικαίωμα των εκτός επικράτειας πολιτών η κυβέρνηση παρουσίασε σχέδιο της προτεινόμενης να προστεθεί στο άρθρο 54 του Συντάγματος παραγράφου 4. Στόχος του σχεδίου είναι προφανώς να αποκτήσουν συνταγματική βάση τα σημεία που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ των κομμάτων. Το σχέδιο έχει ως εξής :
«4. Με τον νόμο της παραγράφου 4 του άρθρου 51 μπορεί να τίθενται προϋποθέσεις στην άσκηση του εκλογικού δικαιώματος στον τόπο διαμονής τους από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια, όπως η κατοχή αριθμού φορολογικού μητρώου, ο χρόνος απουσίας από τη χώρα ή η παρουσία στη χώρα για ορισμένο χρόνο στο παρελθόν. Με τον νόμο της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου μπορεί να ορίζεται ότι ορισμένες θέσεις του ψηφοδελτίου επικρατείας κάθε κόμματος καταλαμβάνονται υποχρεωτικά από τον ελληνισμό της διασποράς. Με τον νόμο της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου μπορεί να καθιερώνονται μία ή περισσότερες εκλογικές περιφέρειες απόδημου Ελληνισμού, κατά παρέκκλιση της παραγράφου 2 του παρόντος άρθρου.»
- Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών, "Κράτος και Εκκλησία"
-
Δευτέρα 18 Μαρτίου 2019
Ευάγγελος Βενιζέλος
Το συνταγματικό πλαίσιο των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της αναθεωρητικής διαδικασίας σε συνδυασμό με τα προβλήματα του κοινού ανακοινωθέντος πρωθυπουργού και αρχιεπισκόπου της 6ης Νοεμβρίου 2018 *
Α. Η θρησκευτική ελευθερία ως θεμέλιο της συνταγματικής ρύθμισης των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας - Προσθέτει κάτι η ρητή αναφορά στο «ουδετερόθρησκο κράτος»;
Το Σύνταγμα δεν ρυθμίζει μόνον τη συγκρότηση και την άσκηση της κρατικής εξουσίας, ρυθμίζει πολύ περισσότερα πράγματα. Ρυθμίζει τη σχέση του Κράτους με την κοινωνία, τη σχέση του Κράτους με την οικονομία, τη σχέση του Κράτους με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη διεθνή κοινότητα. Στην πραγματικότητα μπορούμε να αντιληφθούμε το σημερινό εύρος της έννοιας του Κράτους ή των διακρατικών διαδικασιών και αρμοδιοτήτων παρακολουθώντας την εκτατική ιδιότητα που έχει το Σύνταγμα να συμπεριλαμβάνει στην ύλη του ολοένα και περισσότερα πράγματα. Ακόμη και εάν δεν είχαμε αυτήν την προϊστορία ως προς τη συνταγματική ρύθμιση των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας στην Ελλάδα, όπως την παρουσίασε ο Γιάννης Κονιδάρης προηγουμένως, θα έπρεπε να ανακαλύψουμε, είτε με ρητές συνταγματικές διατάξεις είτε ερμηνευτικά, τρόπους μέσω των οποίων το Σύνταγμα, αλλά το ίδιο ισχύει και για το Διεθνές Δίκαιο και για την ευρωπαϊκή έννομη τάξη, θα δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα που σχετίζονται με το τι ισχύει ως Δίκαιο στις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας.
- Άρθρο Ευ. Βενιζέλου στο ΒΗΜΑ: Η εκδίκηση του Συντάγματος
-
Κυριακή 17 Μαρτίου 2019
Άρθρο Ευάγγελου Βενιζέλου στο ΒΗΜΑ της Κυριακής
Η εκδίκηση του Συντάγματος
Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος άρχισε το 2016 υπό πολιτικές συνθήκες αισθητά διαφορετικές από τις σημερινές. Τότε ήταν ακόμη εύκολο για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ να ισχυρίζεται ότι προετοιμάζει μια «ριζοσπαστική» πρόταση αναθεώρησης που θα «εκπηγάσει» από μια πολύμηνη κοινωνική διαβούλευση υπό την καθοδήγηση μιας επιτροπής διαλόγου διορισμένης από την κυβέρνηση. Μπορούσε επίσης να υπαινίσσεται ότι δεν αποκλείεται η πρότασή της να καταστεί αντικείμενο αναθεωρητικού δημοψηφίσματος μη προβλεπόμενου ούτε από το άρθρο 110 περί αναθεώρησης, ούτε από το άρθρο 44 παρ. 2 περί των κατηγοριών δημοψηφίσματος που μπορούν να διεξαχθούν.
Η ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της αναθεωρητικής διαδικασίας με τη δεύτερη ψηφοφορία που διεξήχθη στις 14 Μαρτίου βρίσκεται πολύ μακριά από τα σενάρια του 2016. Τρία σχεδόν χρόνια αργότερα επιβεβαιώθηκε ότι δεν νοείται αναθεώρηση του Συντάγματος παρά μόνο μέσω του πλήρους σεβασμού της διαδικασίας που περιγράφει το άρθρο 110 καθιστώντας αποκλειστικά αρμόδιο όργανο τη Βουλή ή μάλλον δυο διαδοχικές Βουλές, την πρώτη που διαπιστώνει την ανάγκη αναθεώρησης και τη δεύτερη που τη συντελεί, με το εκλογικό σώμα να παρεμβάλλεται στις εκλογές που μεσολαβούν και να νομιμοποιεί δημοκρατικά την όλη διαδικασία. Η αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών και των κοινωνικών αντιλήψεων που συντελέσθηκε από το 2016 έως σήμερα επέβαλε το σεβασμό του αυστηρού χαρακτήρα του Συντάγματος και την τήρηση των προδιαγραφών του άρθρου 110. Αυτή είναι η πρώτη και θεμελιώδης εκδίκηση του Συντάγματος απέναντι σε όσους επεδίωξαν να παίξουν μαζί του. Αποδείχθηκε ότι το Σύνταγμα διαθέτει μηχανισμούς αυτοάμυνας, ο μέγιστος των οποίων είναι οι αυξημένες πλειοψηφίες που απαιτεί το άρθρο 110.
- Ευ. Βενιζέλος, Βουλή: Χωρίς συναίνεση και χωρίς πολιτικό πολιτισμό η αναθεώρηση δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε εφικτή
-
Πέμπτη 14 Μαρτίου 2019
Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην Ολομέλεια κατά τη συζήτηση και λήψη απόφασης επί των προτάσεων για αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος (δεύτερη ψηφοφορία)
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, ολοκληρώνεται σήμερα η πρώτη φάση της αναθεωρητικής διαδικασίας και είμαι πραγματικά ικανοποιημένος επειδή επιβλήθηκε εν τέλει ο σεβασμός του αυστηρού χαρακτήρα του Συντάγματος και της αναθεωρητικής διαδικασίας, όπως αυτή οργανώνεται αποκλειστικά από το άρθρο 110 του Συντάγματος. Θυμίζω ότι το 2016 ξεκίνησε η συζήτηση αυτή εξωκοινοβουλευτικά, με κυβερνητική πρωτοβουλία, παρότι η αρμοδιότητα αναθεώρησης ανήκει αποκλειστικά στη Βουλή, ενώ στην πρώτη φάση αυτής της συζήτησης, την πρώιμη, κυριάρχησε το ζήτημα του συνταγματικού δημοψηφίσματος, το οποίο θα ήταν βάναυση προσβολή του άρθρου 110 του Συντάγματος. Χαίρομαι, λοιπόν, γιατί τελικά όλα οδήγησαν στο πλαίσιο του άρθρου 110 και στον σεβασμό του.
Το Σύνταγμα έδειξε ότι μπορεί να αναπτύσσει μηχανισμούς αυτοπροστασίας απέναντι σε διάφορες προσπάθειες καταστρατήγησής του.
- Ευ. Βενιζέλος, Βουλή: Εάν η ψήφος μας επιχειρηθεί να ερμηνευθεί ως ψήφος ως προς την κατεύθυνση, δεν μετέχουμε σε αυτή την ψηφοφορία
-
Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου 2019
Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην Ολομέλεια επί της συζήτησης του παρεμπίπτοντος ζητήματος για την κατεύθυνση, στο πλαίσιο της συζήτηση για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος
Το άρθρο 110 του Συντάγματος στην παράγραφο 2 ορίζει ρητά ότι η πρώτη Βουλή αποφασίζει για την ανάγκη της αναθεώρησης. Με την απόφαση καθορίζονται ειδικά οι διατάξεις που πρέπει να αναθεωρηθούν. Δεν γίνεται καμία αναφορά στο περιεχόμενο ή στην κατεύθυνση.
Αυτή η ρύθμιση του άρθρου 110 του Συντάγματος, παρόμοια με τις ρυθμίσεις αντίστοιχων διατάξεων των προγενέστερων ελληνικών Συνταγμάτων, δεν έχει προκύψει τυχαία, υπάρχει ένα τεράστιο ιστορικό βάθος. Το 1910, πριν από 110 χρόνια, μετά το Κίνημα στο Γουδί, η παλαιά Βουλή, η απερχόμενη, με Πρωθυπουργό τον Στέφανο Δραγούμη, απεφάσισε, υπό την πίεση των καταστάσεων, να κινήσει τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος του 1864. Προκειμένου όμως να δεσμεύσει τη νέα Βουλή, του νέου συστήματος, του νέου συσχετισμού, με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο, καθόρισε τις κατευθύνσεις της αναθεώρησης, επιδιώκοντας, αυτή η απερχόμενη Βουλή του παλαιού συσχετισμού, να δεσμεύσει εκ προοιμίου τη νέα Βουλή, του νέου συσχετισμού.
- Ευ. Βενιζέλος, Βουλή: Καμία διάταξη δεν πρέπει να συγκεντρώσει παραπάνω από 179 ψήφους στην παρούσα Βουλή
-
Τρίτη, 12 Φεβρουαρίου 2019
Ομιλία Ευ. Βενιζέλου στην Ολομέλεια κατά τη συζήτηση για την Αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, όπως είχα την ευκαιρία να τονίσω και στην έναρξη της διαδικασίας αυτής, στη συζήτηση που διεξήχθη στην Ολομέλεια όταν αποφασίστηκε η συγκρότηση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος, η παρούσα διαδικασία είναι μία σπάνια και κορυφαία διαδικασία που ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Βουλής. Ατομικά της καθεμίας και του καθένα Βουλευτή που μετέχει στη διαδικασία αυτή έχοντας, όπως πρέπει, συνείδηση της Ιστορίας και του ιδιαίτερου βάρους της ψήφου του, γιατί η αναθεώρηση του Συντάγματος δεν είναι τροποποίηση ενός κοινού νόμου, είναι η μεταβολή του κανονιστικού χάρτη της χώρας που ρυθμίζει την κρίσιμη σχέση ανάμεσα στη συγκυρία και την Ιστορία. Γιατί, όπως λέμε πολύ συχνά, η Δημοκρατία είναι περιοδική, είναι συγκυριακή, βασίζεται στη συνεχή έκφραση της λαϊκής βούλησης, αλλά υπάρχουν περιορισμοί στην έκφραση της βούλησης αυτής, στις επιλογές της πλειοψηφίας. Οι περιορισμοί αυτοί αφορούν τα δικαιώματα της μειοψηφίας, των μειονοτήτων, των ατόμων, των κοινωνικών ομάδων. Υπάρχει, λοιπόν, ένα νομικό κείμενο που είναι κατάκτηση της νεωτερικότητας, το Σύνταγμα –το αυστηρό και γραπτό Σύνταγμα– προϊόν των δύο μεγάλων επαναστάσεων του 18ου αιώνα, της Γαλλικής και της Αμερικανικής Επανάστασης, που προσφέρει αυτήν την ευεργετική εγγύηση στη λειτουργία ενός δημοκρατικού συστήματος διακυβέρνησης, ρυθμίζει τη σχέση της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου με την Ιστορία, με τον μακρύ χρόνο.
- Ευ. Βενιζέλος, Βουλή: "Να προστατεύσουμε τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος"
-
Τρίτη 12 Φεβρουαρίου 2019
Παρέμβαση Ευ. Βενιζέλου επί του Κανονισμού στη συζήτηση στην Ολομέλεια για την Αναθεώρηση του Συντάγματος
Κύριε Πρόεδρε,
Ζήτησα το λόγο επί του Κανονισμού, γιατί το άρθρο 119 του Κανονισμού οργανώνει την κορυφαία υποτίθεται κοινοβουλευτική διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγματος. Μια διαδικασία σπάνια, βαρύνουσα. Η Βουλή ασκεί εν προκειμένω αποκλειστική αρμοδιότητα. Η κυβέρνηση ως τέτοια, ως όργανο δηλαδή, δεν μετέχει στη διαδικασία αυτή, άλλο αν κατά παραχώρηση ακούγεται ο υπουργός Δικαιοσύνης, - ο κ. Κατρούγκαλος μετέχει ως βουλευτής στη διαδικασία αυτή, ως γενικός εισηγητής και όχι ως υπουργός. Και το άρθρο 119 ακριβώς επειδή θέλει να προστατεύσει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της διαδικασίας παραπέμπει στα άρθρα 95- 104 του Κανονισμού της Βουλής, δηλαδή απαιτεί να γίνει η συζήτηση κατ΄ αρχήν και κατ΄ άρθρον, άρα τουλάχιστον σε ενότητες. Και έτσι στη μεγάλη αναθεώρηση τη συναινετική του 2001, στην πρώτη φάση που διεξήχθη το 1998 διεξήχθησαν πέντε συνεδριάσεις.
