14 - 16 Ιανουαρίου 2015
Η Ελλάδα κατέθεσε στις 14.1.2015 στα Ηνωμένα Εθνών δήλωση με την οποία επικαιροποιείται και συμπληρώνεται η δήλωση που είχε κάνει το 1994 για την αποδοχή της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ΔΔΧ) με βάση το άρθρο 36 παρ. 2 του Καταστατικού του Δικαστηρίου αυτού. Με βάση τη νέα Δήλωση, η οποία τέθηκε σε ισχύ από της καταθέσεως της, η χώρα μας, όπως και με τη Δήλωση του 1994, αποδέχεται μεν μονομερώς, αλλά αποκλειστικά έναντι των κρατών που έχουν προβεί σε αντίστοιχη Δήλωση, δυνάμει του άρθρου 36 παρ. 2, υπό τον όρο δηλαδή της αμοιβαιότητας, την υποχρεωτική δικαιοδοσία του ΔΔΧ σε σχέση με όλες τις νομικές διαφορές που αναφέρονται στην εν λόγω διάταξη.
Η νέα Δήλωση, εξαιρεί από τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου τις εξής δύο κατηγορίες διαφορών:
-διαφορές σχετικές με στρατιωτικές δραστηριότητες και μέτρα που λαμβάνονται από τη χώρα μας για την προστασία της κυριαρχίας και της εδαφικής της ακεραιότητας, για σκοπούς εθνικής άμυνας, καθώς και για την προάσπιση της εθνικής της ασφάλειας. Με τον τρόπο αυτό αποσαφηνίζεται η αντίστοιχη πρόβλεψη της Δήλωσης του 1994, η οποία εξαιρούσε από τη δικαιοδοσία του ΔΔΧ διαφορές για στρατιωτικά μέτρα αμυντικού χαρακτήρα.
– διαφορές σχετικές με τα σύνορα της Ελλάδος ή με ζητήματα εδαφικής κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένων των διαφορών για το εύρος και τα όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εθνικού εναέριου χώρου. Με την εξαίρεση αυτή αποκλείονται από τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου όλες οι συνοριακές διαφορές και διαφορές σχετικές με την κυριαρχία επί ελληνικού εδάφους. Ρητή αναφορά στην αιγιαλίτιδα ζώνη και τον εθνικό εναέριο χώρο γίνεται για λόγους σαφήνειας. Πρόκειται για μια κατηγορία θεμάτων που ανήκουν στον σκληρό πυρήνα της εθνικής κυριαρχίας, δηλαδή για ζητήματα καθορισμού των ορίων της ελληνικής επικρατείας και άρα της εδαφικής κυριαρχίας της χώρας μας που δεν νοείται να θεωρηθούν ως "αμιγώς νομικές διαφορές" και να αχθούν σε δικαστική κρίση με μονομερή πρωτοβουλία αλλού κράτους
Πέραν των δύο παραπάνω ουσιαστικού περιεχομένου εξαιρέσεων, η νέα Δήλωση περιλαμβάνει και μια διαδικαστικού χαρακτήρα εξαίρεση. Πρόκειται για μια ρήτρα συνήθη στη σχετική διεθνή πρακτική που δεν αφορά μια συγκεκριμένη διαφορά την οποία η χώρα μας, λόγω της φύσης ή του αντικειμένου της, επιθυμεί να εξαιρέσει από τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, αλλά οποιεσδήποτε διαφορές μπορεί να υφίστανται μεταξύ της Ελλάδος και ενός άλλου κράτους το οποίο μπορεί στο μέλλον να αποδεχθεί μονομερώς τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 2 του Καταστατικού, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες:
-το κράτος αυτό αποδέχεται τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου αποκλειστικά και μόνο με σκοπό να προσφύγει κατά της χώρας μας σε σχέση με μια συγκεκριμένη διαφορά ή,
-το κράτος αυτό, αμέσως μετά την κατάθεση της δήλωσης αποδοχής της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του ΔΔΧ ή σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους από την κατάθεση της δήλωσης αυτής, προσφύγει μονομερώς κατά της χώρας μας.
Συνεπώς η χώρα μας έχει τη δυνατότητα, εντός της προθεσμίας των δώδεκα μηνών, να αξιολογήσει τη δήλωση του εν λόγω κράτους και να αποφασίσει εάν επιθυμεί ή όχι τη δικαιοδοτική επίλυση των διαφορών της με το κράτος αυτό από το ΔΔΧ. Εάν κρίνει ότι τούτο ενδέχεται να θίξει θέματα ζωτικού εθνικού συμφέροντος, η χώρα μας μπορεί, εντός της ως άνω δωδεκάμηνης προθεσμίας να αποσύρει ή να τροποποιήσει αναλόγως τη δική της δήλωση.
Τέλος, στη νέα Δήλωση ρητά προβλέπεται ότι η χώρα μας, ακόμα και στις περιπτώσεις που εξαιρεί ορισμένες διαφορές από τη δικαιοδοσία του ΔΔΧ, είναι έτοιμη να τις υποβάλει σε αυτό στη βάση συνυποσχετικού με το αντίδικο κράτος. Πρόκειται για πολιτική δήλωση που όμως αντανακλά την πάγια προσήλωση της χώρα μας στη δικαιοδοτική επίλυση των νομικών διαφορών.
Οι όροι που περιλαμβάνονται στη νέα Δήλωση εγκρίθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο ύστερα από εισήγηση του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και Υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Βενιζέλου ,ο οποίος υπέγραψε τη νέα Δήλωση και την κατέθεσε στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ μέσω της ελληνικής Μόνιμης Αντιπροσωπείας στον ΟΗΕ.
Παράλληλα με την κατάθεση της ανωτέρω Δήλωσης του άρθρου 36 παρα. 2, η χώρα μας κατέθεσε στο ΓΓ των Ην. Εθνών και Δήλωση στο πλαίσιο της Σύμβασης του Δικαίου της θάλασσας (UNCLOS). Συγκεκριμένα, η Ελλάδα δήλωσε ότι εξαιρεί από τις δικαιοδοτικές διαδικασίες της εν λόγω Σύμβασης την επίλυση των διαφορών σχετικά με την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, οι οποίες στο εξής θα κρίνονται μόνον από το ΔΔΧ, εκτιμώντας ότι το ΔΔΧ έχει κατά πολύ πλουσιότερη εμπειρία σε θέματα οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών και εν γένει διαφορών διεθνούς δικαίου. Τη δυνατότητα εξαίρεσης των εν λόγω διαφορών τη δίδει η ίδια η Σύμβαση, στο άρθρο 298 αυτής, και έχουν κάνει χρήση της και άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Επισημαίνεται ότι η Ελλάδα συνεχίζει να δεσμεύεται από τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου του Δικαίου της Θαλάσσης, για άλλες, πλην των ανωτέρω, διαφορές οι οποίες προβλέπονται από την εν λόγω Σύμβαση. Κατά τον τρόπο αυτό η πάγια ελληνική θέση για οριοθέτηση με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης απέκτησε και νομική υπόσταση.
Η κατάθεση των δηλώσεων αυτών κρίθηκε σκόπιμη μετά από ενδελεχή μελέτη των νομικών, πολιτικών και γεωπολιτικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή μας, αλλά και στο ευρύτερο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον.
Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε από την Ειδική Νομική Υπηρεσία και τις αρμόδιες διευθύνσεις του Υπουργείου Εξωτερικών σε συνεργασία με έγκριτους καθηγητές του Διεθνούς Δικαίου και πρέσβεις επί τιμή με ιδιαίτερη εμπειρία στα σχετικά θέματα.
