21 Νοεμβρίου 2022
Χαιρετισμός Ευάγγελου Βενιζέλου στο συνέδριο του περιοδικού «Πατρινόραμα» με θέμα τα «100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή», στο Ζάππειο Μέγαρο, στις 21.11.2022
Με μεγάλη χαρά χαιρετίζω την πρωτοβουλία του περιοδικού «Πατρινόραμα», να οργανώσει αυτήν την σημαντική εσπερίδα, στο πλαίσιο των εορτασμών ή θα έλεγα των αναστοχασμών για την Επέτειο της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Αυτές οι δυο χρονιές, η περσινή και η φετινή, μας έχουν τοποθετήσει βαθιά μέσα στην Ιστορία ή για να το πω ακριβέστερα, μας δίνουν την αίσθηση του πόσο κοντά σε μας είναι η Ιστορία των τελευταίων 200 ετών, από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης μέχρι σήμερα. Τα μισά, άλλωστε, από τα 200 αυτά χρόνια είναι τα 100 που μας χωρίζουν από τη Μικρασιατική Καταστροφή, από τα 100 δε αυτά χρόνια τα 50 - μισός αιώνας- είναι η περίοδος της Μεταπολίτευσης, η περίοδος της δικής μας γενιάς, της δική μου τουλάχιστον γενιάς. Άρα, νομίζω ότι μπορούμε να κατανοήσουμε τον βαθύτερο σκοπό αυτών των επετείων που είναι να ξαναβυθιστούμε ακριβώς στην ιστορία και να αναστοχαστούμε, να επαναξιολογήσουμε αυτά τα οποία θεωρούμε ως δεδομένα, να υπερβούμε τα στερεότυπα και να συνδέσουμε το βαρύ αυτό ιστορικό παρελθόν με τις απαιτήσεις ενός μέλλοντος, που είναι μια αλληλουχία κρίσεων και μια αλυσίδα προκλήσεων που συνεχώς θα γίνονται και πιο οξείες και πιο έντονες.
Αλλά τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη μου πρέπει να μας απασχολήσει; Νομίζω, κυρίως ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να λαμβάνονται οι κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις, οι στρατηγικού χαρακτήρα αποφάσεις, οι αποφάσεις που καθορίζουν τη μοίρα του τόπου. Ιδίως στα θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Ασφάλειας και Άμυνας. Αλλά το ίδιο μπορεί να συμβεί και έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, και για τα θέματα οικονομικής ή αναπτυξιακής πολιτικής. Η Δημοκρατία είναι από τη φύση της συγκυριακή γιατί βασίζεται στις περιοδικά επαναλαμβανόμενες εκλογές και μπορεί ένα πολιτικό όργανο -η κυβέρνηση- , όταν λαμβάνει αποφάσεις να νιώθει συγκυριακά νομιμοποιημένη και μάλιστα πάρα πολύ ισχυρά , αυτό όμως να την καθιστά μυωπική, να μην της αφήνει τον αναγκαίο ορίζοντα προκειμένου να επικοινωνεί με την Ιστορία, να αντιλαμβάνεται τις επιπτώσεις που έχει η απόφασή της στο μέλλον, για τις επόμενες γενιές. Αυτό, ιδίως σε περιόδους επαναχάραξης των συνόρων, σε περιόδους αναθεωρητισμού έχει πολλή μεγάλη σημασία, αλλά έχει σημασία και σε περιόδους που θέλουμε να ισχύει το Διεθνές Δίκαιο, σε περιόδους σταθερότητας, σε περιόδους κατά τις οποίες αρνούμαστε την αμφισβήτηση των υφισταμένων συνόρων και επιμένουμε στην ανάγκη να γίνεται σεβαστό το status quo.
Αυτή η σχέση της δημοκρατίας και γενικότερα της πολιτικής με την τρέχουσα έννοια του όρου, αφενός μεν με τη συγκυρία, αφετέρου δε με την Ιστορία, είναι που πρέπει να μας προβληματίζει. Το βαθύτερο ερώτημα είναι πώς πρέπει να λαμβάνονται οι αποφάσεις αυτές, υπό ποιες προϋποθέσεις. Το προφανές είναι το δίδαγμα της περιόδου που εξετάζουμε τώρα, ο εθνικός διχασμός, είναι η βασική συνταγή της τραγικής αποτυχίας, της καταστροφής. Από την άλλη μεριά όμως, πρέπει να δούμε πως αυτό προβάλλεται ως θετική επιταγή.
Χρειάζεται συναίνεση, χρειάζεται κάτι παραπάνω από εθνική συνεννόηση, χρειάζεται μια στρατηγικού χαρακτήρα συναντίληψη για την ταυτότητα και το μέλλον του Έθνους. Χωρίς αυτό δεν μπορούμε να χειριστούμε τις μεγάλες προκλήσεις, δεν μπορούμε να χειριστούμε ούτε το πεδίο της Εξωτερικής Πολιτικής και της Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, ούτε το πεδίο των θεσμών της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου, ούτε το πεδίο της ανάπτυξης, της δημοσιονομικής επίγνωσης και σταθερότητας και βεβαίως της οικονομικής ανταγωνιστικότητας της χώρας μέσα στην Ευρώπη και μέσα στον κόσμο.
Απαιτείται όμως και κάτι πολύ περισσότερο από τη συναίνεση και τη συν-αντίληψη, μια βαθιά αίσθηση του συσχετισμού των δυνάμεων. Όχι μια επιπόλαιη αίσθηση για το τι σημαίνουν οι συμμαχίες, για το ποια είναι τα κατά βάθος συμφέροντα των συμμάχων μας. Για το πως θα εξελιχθεί η δυναμική των συσχετισμών. Γιατί αυτό το οποίο στην πραγματικότητα συνέβη την κρίσιμη περίοδο, από το 1919 έως το 1922, είναι ότι αναδιατάχθηκαν οι συσχετισμοί στο επίπεδο των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, στο επίπεδο των συμμαχιών μας και ως εκ τούτου, εμπεδώσαμε το τραγικό μάθημα της Ιστορίας πως πρέπει να είμαστε εντεταγμένοι στις πρόσφορες και κατάλληλες συμμαχίες, πως πρέπει να αξιοποιούμε στο έπακρο τους περιφερειακούς και διεθνείς συσχετισμούς δυνάμεων, αλλά πρέπει να κατανοούμε σε βάθος, όχι τη στιγμιαία απεικόνιση των συσχετισμών αυτών, αλλά την εν τω βάθει δυναμική τους.
Τώρα όλα τα περιφερειακά ζητήματα και εν προκειμένω το Κυπριακό και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν σε πολύ μεγάλο βαθμό παρακολουθηματικό χαρακτήρα, διότι ανάγονται σε συσχετισμούς δυνάμεων που δεν τους διαμορφώνουμε οι ίδιοι, διαμορφώνονται από δυνάμεις, οι οποίες ασκούν υπερέχουσα επιρροή, από τις Ηνωμένες Πολιτείες, από τη σχέση των Ηνωμένων Πολιτειών και γενικότερα της δύσης, ως στρατηγικής οντότητας με την Κίνα και με τη Ρωσική Ομοσπονδία, άρα πρέπει να βλέπουμε το συγκείμενο, τα συμφραζόμενα όλων των επιλογών μας στο κρίσιμο αυτό πεδίο και για τα θέματα που μας ενδιαφέρουν.
Νομίζω ότι οι ομιλητές της σημερινής πολύ χρήσιμης και ταυτόχρονα προκλητικής για τη σημασία των θεμάτων που τίθενται επί τάπητος εσπερίδας, θα μας επιτρέψουν να κάνουμε μια αναψηλάφηση η οποία θα μας οδηγήσει πιο κοντά σ’ αυτό που λέγεται, αίσθηση της πραγματικότητας, για να μην πω, αίσθηση της αλήθειας, κάτι το οποίο πολλές φορές αμφισβητείται σε μια εποχή που πολλοί προβάλουν τη δική του προσωπική μετα-αλήθεια.
Αλλά είμαι βέβαιος ότι όλοι όσοι έχουμε συναχθεί εδώ σήμερα, με την εξαίρετη πρωτοβουλία του «Πατρινοράματος», αντιλαμβανόμαστε ότι η ηθική της Ιστορίας είναι η ηθική της ευθύνης και όχι απλά και μόνο η ηθική της πεποίθησης. Δεν μπορούμε να μετατρέπουμε την επιθυμία μας σε εκτίμηση για τους πραγματικούς συσχετισμούς. Πρέπει αντιθέτως να διαμορφώνουμε την πολιτική μας αποφασιστικότητα και βούληση εκτιμώντας σωστά τα αντικειμενικά δεδομένα. Άρα πρέπει να είμαστε πατριώτες και όχι ρήτορες περί του πατριωτισμού.
Η ρητορεία είναι εύκολη, η πατριωτική πράξη, ιδίως όταν είναι επώδυνη, όταν συνεπάγεται κόστος πολιτικό και προσωπικό, είναι αυτή που στην πραγματικότητα γράφει Ιστορία, όταν θέλουμε να είμαστε υποκείμενα και όχι ενεργούμενα της Ιστορίας και ο Ελληνικός λαός πρέπει να επιδιώκει αυτό ακριβώς, να είναι το υποκείμενο της Ιστορίας.
Εύχομαι κάθε επιτυχία στην εκδήλωση.
21.11.2022 Πατρινόραμα, Ευ. Βενιζέλος from Evangelos Venizelos on Vimeo.
