Τετάρτη 26 Μαΐου 2021
Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην ημερίδα της ΕΣΗΕΑ «Δημοκρατία, Δεοντολογία, ΜΜΕ και Δημοσιογράφοι» στην ενότητα: «Πολιτικά Κόμματα, Ιδιοκτήτες ΜΜΕ και Δημοσιογράφοι- Η Διαφάνεια Θεμελιώδες Στοιχείο της Αξιοπιστίας»
Ευχαριστώ εσάς προσωπικά κα Αντιπρόεδρε, για την πρόσκληση, την Πρόεδρο της Ένωσης, όλη τη διοίκηση, και όλα τα μέλη. Είναι πολύ τιμητική η πρόσκληση αυτή και χαίρομαι γιατί μετέχω σε μία τράπεζα με τόσους εξαιρετικούς συνομιλητές και έναν θαυμάσιο συντονιστή, ο οποίος θα έρθει, όπως μας είπατε, όπου να ναι.
Θέλετε να σας πω λίγα λόγια για το θέμα; Γιατί αυτό είναι ένα θέμα, το οποίο δεν έχει αρχή-μέση και τέλος. Είναι το σταυρικό πρόβλημα της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της πολυφωνίας, της ελευθερίας του Τύπου και ως εκ τούτου, έχουμε κάνει κατά καιρούς τεράστιες προσπάθειες να επιβάλλουμε θεσμικά, στο επίπεδο του συντάγματος και της νομοθεσίας, εγγυήσεις διαφάνειας, αλλά αυτές θα πω ευθαρσώς, ότι δεν έχουν λειτουργήσει, δεν έχουν ολοκληρωθεί, δεν έχουν αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Πιστεύω ότι υπάρχει πολύ μεγάλος βαθμός υποκρισίας και εικονικότητας στη συμπεριφορά όλων των εμπλεκομένων παραγόντων. Οι αρμόδιες αρχές, δεν νομίζω ότι είναι έτοιμες να ασκήσουν τις αρμοδιότητές τους και να δράσουν με δημοκρατικό φρόνημα, φρόνημα κράτους- δικαίου και προσήλωση στη διαφάνεια. Δεν νομίζω, ότι ούτε το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, ούτε η Αρχή ελέγχου της νομιμοποίησης μαύρου χρήματος, ασκούν τις αρμοδιότητές τους με την εντατικότητα και τον ευθύβολο τρόπο που πρέπει. Υπάρχουν πάρα πολλά Μέσα Ενημέρωσης, κυρίως όχι τα πιο σημαντικά, ένα μεσαίο στρώμα, αλλά μεταξύ αυτών και σημαντικά, δηλαδή ημερήσιες εφημερίδες, μέσα ηλεκτρονικής ενημέρωσης που ασκούν επιρροή, για τα οποία έχουμε πολύ ελλιπή και ασύμμετρη ενημέρωση ως προς την οικονομικής τους κατάσταση και άρα τις πιθανές εξαρτήσεις τους.
Τα κόμματα μπορεί να εμφανίζονται άλλοτε ως τιμητές, αλλά άλλοτε ως ιδιοκτήτες εμφανείς ή αφανείς Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Αντιλαμβάνομαι πάρα πολύ καλά την ευαισθησία της Ένωσης Συντακτών και του κάθε δημοσιογράφου και του κάθε επαγγελματία, που θέλει έναν χώρο καθαρό, διαφανή, μέσα στον οποίον να ασκεί το επάγγελμά του, αλλά υπάρχουν και πολλοί δημοσιογράφοι οι οποίοι είναι διευθυντικά στελέχη, εκδοτικά στελέχη, έχουν ειδική σχέση εμπιστοσύνης με τους ιδιοκτήτες και έτσι, διασώζεται και υπάρχει η θέση απασχόλησης και αυτοί διαμεσολαβούν μεταξύ των υπολοίπων συντακτών και της ιδιοκτησίας.
Υπάρχουν δημοσιογράφοι που είναι οι ίδιοι ιδιοκτήτες Μέσων Ενημέρωσης. Υπάρχουν δημοσιογράφοι, οι οποίοι αξιοποιούν -και πολύ καλά κάνουν- τη δυνατότητα που παρέχουν πλέον οι πλατφόρμες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και έτσι έχουν εκεί μια αυτοτελή παρουσία, είτε ιδίω ονόματι, είτε για να προωθούν αυτά που γράφουν στα «συμβατικά» μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Υπάρχει μια αιμομικτική σχέση μεταξύ Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και πολιτικής, γιατί και οι δυο δραστηριότητες είναι, κατά βάθος, δυο όψεις μιας ενιαίας δραστηριότητας που είναι η πολιτική, είναι η δημοκρατία. Αλλά εδώ υπάρχουν και αιμομικτικά φαινόμενα, τα οποία είναι εμφανή, διότι ο καθένας μπορεί να έχει τη φιλοδοξία να μεταπηδά από το ένα πεδίο στο άλλο. Αυτό το κάνουν και επαγγελματίες άλλων χώρων, αλλά αυτοί με κάποιο τρόπο κρίνονται στον χώρο τους με «τεχνικά» κριτήρια ( ο γιατρός, ο μηχανικός, ο νομικός κοκ), ενώ ο δημοσιογράφος, λίγο ή πολύ, κρίνεται με πολιτικά κριτήρια, όπως και ο πολιτικός.
Θα μπορούσε η ΕΣΗΕΑ να αξιοποιήσει το κύρος της και οι Ενώσεις Συντακτών σε συνεργασία με άλλες ενώσεις του χώρου, να επιβάλλουν και μόνες τους μια σειρά από απλές εγγυήσεις, ξεκινώντας από την απλούστερη, την πλήρη ταυτότητα του Μέσου Ενημέρωσης. Είτε αυτό είναι έντυπο, είτε ψηφιακό. Είτε χρησιμοποιεί τους συμβατικούς τρόπους κυκλοφορίας, είτε χρησιμοποιεί τους νεωτερικούς τρόπους που συνδέονται με το διαδίκτυο και με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Δεν αρκεί να ξέρεις ποια επωνυμία Ανώνυμης Εταιρείας είναι ο ιδιοκτήτης, ούτε αρκεί να ξέρεις το τυπικό όνομα ενός εκδότη, ενός διευθυντή και ενός διευθυντή σύνταξης. Πρέπει στοιχείο ταυτότητας να είναι περισσότερες πληροφορίες, σε σχέση με την οικονομική κατάσταση και τις πιθανές εξαρτήσεις, μια οικονομική ταυτότητα.
Και βεβαίως, όλα αυτά είναι διεθνή προβλήματα, τα οποία συνδέονται και με την ανάγκη να αντέξει το έντυπο Μέσο Ενημέρωσης, να αντέξει η αναντικατάστατη λειτουργία της εφημερίδας, την οποία πολύ συχνά, για να το πω κομψά, «αξιοποιούν» τα ψηφιακά Μέσα Ενημέρωσης και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και χαίρομαι, γιατί τώρα διαμορφώνονται νέες νομικές συνθήκες που να διασφαλίζουν τα πνευματικά δικαιώματα στον χώρο αυτό.
Τώρα, μπορεί ο καθένας όμως, να είναι ταυτόχρονα ιδιοκτήτης του δικού του μικρού Μέσου Ενημέρωσης, εκδότης, διευθυντής και συντάκτης και φωτορεπόρτερ, γιατί έχει τη δική του παρουσία και νομίζει ότι έχει και όλη τη δυνατότητα να παρέμβει στη διαδικασία της πληροφόρησης και της ενημέρωσης. Όλες οι δραστηριότητες του Web, είναι δραστηριότητες οι οποίες έχουν αυτή την ευελιξία.
Τα αντίστοιχα θα συζητούσαμε αν ήμασταν μια μεγαλύτερη χώρα και μια μεγαλύτερη γλώσσα, -από πλευράς επιρροής εννοώ, όχι ιστορικού κύρους- και για τα πρακτορεία ειδήσεων, τα οποία είναι πάρα πολύ σημαντικά για όλα αυτά που συζητάμε και για την εγκυρότητα και για τις πηγές, για τη διασταύρωση και για τη διαφάνεια.
Και πιστεύω ότι βγάζουμε πολλά συμπεράσματα και από την τρέχουσα συζήτηση στη Βουλή, για την υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών. Απεδείχθη ότι ζούσαμε επί κάποια χρόνια το 2016, 2017, 2018 σε μια ψευδαίσθηση, ότι υπάρχει σπάνις συχνοτήτων, η οποία δεν υπήρχε. Όλα θα μπορούσαν να γίνουν με ένα πολύ πιο απλό τρόπο και με μεγαλύτερη πολυφωνία και ευκολία στον ζήτημα των τηλεοπτικών αδειών και βεβαίως, πολύ περισσότερο στον χώρο του ραδιοφώνου και στον χώρο του web tv και του web radio και φυσικά, πολύ περισσότερο στον χώρο του διαδικτύου, ο οποίος βέβαια, συγκρούεται με την ίδια τη σφαίρα της κρατικής κυριαρχίας. Είναι ανεξέλεγκτος όπως φαίνεται από το γεγονός ότι καμία κυβέρνηση στην πραγματικότητα δεν μπορεί να παρέμβει σε αυτά που συμβαίνουν στο Facebook ή στο twitter.
Τα ίδια έχουν τη δική τους έννομη τάξη, τον δικό τους κώδικα δεοντολογίας, ακόμη και το δικό τους «συνταγματικό δικαστήριο». Όπως έχει γίνει με το board το οποίο έχει συγκροτήσει το Facebook, το οποίο μπορεί να αποφαίνεται για το αν το Facebook σωστά ή λανθασμένα απέκλεισε επ’ αόριστον τον πρώην Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών από την πρόσβαση σε μια πλατφόρμα η οποία είναι κρίσιμη, καταλυτική θα έλεγα, για την πολιτική επικοινωνία. Δεν μου αρέσει καθόλου ούτε ο κύριος Τράμπ, ούτε ο «τραμπισμός». Είμαι απολύτως αντίθετος, αλλά με ενδιαφέρει πάρα πολύ η ελευθερία του Τύπου, η πολυφωνία, η ελευθερία του λόγου και με ενδιαφέρει πάρα πολύ η εθνική και η διεθνής νομιμότητα και ο δικαστικός έλεγχος. Και με προβληματίζει πάρα πολύ αυτή η υποκατάσταση της κρατικής εξουσίας και της εξουσίας των διεθνών οργανισμών από τις μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν δίνουν απάντηση στα κράτη σε σχέση με τη φορολόγησή τους, με τη φορολογική τους έδρα και τα κέρδη τους, αλλά έχουν την αξίωση να εγκαθιδρύουν το δικό τους σύστημα δικαστικού ελέγχου και τη δική τους «έννομη τάξη». Νομίζω ότι αυτά, επειδή έχουμε και πολλούς συνομιλητές, αρκούν και σας ευχαριστώ για την ανοχή σας. -
Video της συζήτησης: https://youtu.be/6soGo2P_nLE?t=14657