Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου 2020
Κλιματική αλλαγή και εξωτερική πολιτική κ πολιτική ασφάλειας και άμυνας*
«Θα ήθελα να διατυπώσω μία παρατήρηση για τη σχέση της κλιματικής αλλαγής με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας. Το μεγάλο ερώτημα που μας απασχολεί τώρα με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, τις τελευταίες εντάσεις στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις, είναι αν επανεξετάζοντας αναδρομικά τις μεγάλες επιλογές και τις μεγάλες αδράνειες της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας των τελευταίων 46 ετών, από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, από τη μεταπολίτευση, δηλαδή εξετάζοντας μία μακρά περίοδο μισού αιώνα, ο παράγοντας που λέγεται χρόνος έχει λειτουργήσει θετικά ή αρνητικά για αυτό που λέγεται εθνικό συμφέρον και άρα για αυτό που λέγεται εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας και άμυνας.
Εάν πράγματι κρίσιμο στοιχείο της κατάστασης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο είναι ο ορυκτός πλούτος της περιοχής, ο πλούτος σε ορυκτά καύσιμα, αντιλαμβάνεστε πόσο διαφορετική ήταν η συζήτηση πριν από 50 χρόνια και πόσο διαφορετική είναι η συζήτηση τώρα, τώρα είμαστε ένα βήμα πριν την απαγόρευση σε παγκόσμια κλίμακα της χρήσης των ορυκτών καυσίμων. Εάν η χώρα ακολουθήσει την ίδια σχέση με τον χρόνο, μπορεί να διαπιστώσουμε σε 10 ή σε 20 χρόνια ότι έχει εκλείψει το οικονομικό αντικείμενο της περιοχής, από πλευράς τουλάχιστον ορυκτών καυσίμων, μπορεί να διατηρηθεί το ενδιαφέρον για τη αλιεία, ως προς τα ωστικά κύματα της θάλασσας, το ενδιαφέρον ως προς τα τεχνητά νησιά τα οποία μπορεί να στεγάζουν εγκαταστάσεις παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, φωτοβολταϊκά ή αιολικά πάρκα, αλλά πάντως δεν θα έχει νόημα να μιλάμε για πετρέλαιο, μετά από μερικές δεκαετίες ακόμα και για το μεταβατικό καύσιμο του φυσικού αερίου.
Στενεύει ο χρονικός ορίζοντας, αυτό επηρεάζει τη μελέτη σκοπιμότητας και τα κριτήρια της βιωσιμότητας πολλών μεγάλων σχεδίων. Η συζήτησή μας για τους αγωγούς αλλάζει βάση αναφοράς, διότι μιλάμε για ένα χρονικό πλαίσιο απόσβεσης πολύ μικρότερο από αυτό για το οποίο θα μιλούσαμε πριν από 50 χρόνια. Αλλάζει όλη η συζήτησή μας για τους χώρους αποθήκευσης. Η απολιγνιτοποίηση είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, απολιγνιτοποίηση μέχρι το 2028 σημαίνει ότι ο υπό κατασκευή σταθμός στην Πτολεμαΐδα, ο οποίος θα είχε φυσιολογικά έναν χρόνο απόσβεσης 50 ετών, τώρα θα λειτουργήσει για περίπου 5 χρόνια, γιατί, όπως ακούσαμε, με βάση το κόστος των ρύπων από ένα σημείο και μετά γίνεται δραματικά ασύμφορη η χρήση του λιγνίτη.
Άρα αντιλαμβάνεστε ότι η σχέση μας με τον γεωλογικό χρόνο μετατρέπεται σε άλλη αντίληψη για τη σχέση μας με τον πολιτικό χρόνο και αυτό αφορά και την Κύπρο, αφορά όλες τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, αφορά όλες τις χώρες του κόσμου. Πάλι ισχύει το dubbing, πάλι μπορεί οι Ηνωμένες Πολιτείες να αντιμετωπίζουν με διαφορετική νοοτροπία και άνεση την παραγωγή του δικού τους σχιστολιθικού φυσικού αερίου και την προοπτική διάθεσής του και στην αγορά της Μεσογείου, αλλιώς σκέφτονται οι νομιμόφρονες Ευρωπαίοι στα θέματα αυτά.
Η ίδια η έννοια των θαλασσίων ζωνών αλλάζει περιεχόμενο υπό την πίεση της κλιματικής αλλαγής. Αντιλαμβάνεστε πόσο μεγαλύτερη αξία αποκτά η αναφορά στην αποκλειστική οικονομική ζώνη σε σχέση με την παραδοσιακή αναφορά στην υφαλοκρηπίδα που αφορά τον βυθό και το υπέδαφος, δηλαδή κυρίως την εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων.
Αλλά δεν επηρεάζεται μόνον αυτή η όψη της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας, επηρεάζεται η ίδια μας η σχέση με τις άλλες ηπείρους, η σχέση Ευρώπης και Αφρικής για την οποία η Ευρώπη είναι, θα έλεγα, πολύ λίγο γενναιόδωρη και διορατική. Ο κίνδυνος της ερημοποίησης είναι έντονος, η πιθανότητα να δημιουργηθούν άλλες κατηγορίες προσφύγων, οι περιβαλλοντικοί ή κλιματικοί πρόσφυγες, είναι πολύ ισχυρή, θα έχουμε ενδεχομένως να χειριστούμε άλλου τύπου μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές. Αυτά μπορεί να μην είναι αντικείμενα της αυριανής ατζέντας, αλλά είναι αντικείμενα μίας πολύ κοντινής ατζέντας την οποία πρέπει να έχουμε υπόψη μας όταν κάνουμε ένα στρατηγικό σχεδιασμό.
Νομίζω ότι αυτή η παράμετρος, η σχέση με την εξωτερική πολιτική και με την πολιτική ασφάλειας, οδηγεί τα ζητήματα στα ακραία όριά τους και δίνει ενδεχομένως μία αίσθηση επείγοντος μεγαλύτερη από αυτή που δίνει η συζήτηση για την ηλεκτροκίνηση των αυτοκινήτων η οποία είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, αλλά μπορεί να εκληφθεί και ως μία συζήτηση που αφορά ένα επιμέρους ζήτημα της ενεργειακής πολιτικής ή της πολιτικής μεταφορών.»
* Απόσπασμα από τον χαιρετισμό του Ευάγγελου Βενιζέλου στην ημερίδα που διοργάνωσαν ο Κύκλος Ιδεών για την Εθνική Ανασυγκρότηση και το Konrad Adenauer Stiftung με θέμα: «Κλιματική αλλαγή: Επείγουσα παράμετρος του νέου μοντέλου ανάπτυξης» (4.2.2020)
