Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου 2019

Ομιλία Ευάγγελου Βενιζέλου στην εκδήλωση που οργάνωσαν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) για την παρουσίαση του αρχείου του Γιάννου Κρανιδιώτη, που η οικογένειά του έχει καταθέσει στα ΓΑΚ

Αγαπητή Λήδα , αγαπητέ Δημήτρη, Χριστίνα, Νικόλα , κυρία Λένα Παμπούκη,

αγαπητέ Πρόεδρε Κώστα Σημίτη,

κυρίες και κύριοι,

Πέρασαν 20 χρόνια από το τραγικό δυστύχημα, τον πρόωρο, άδικο και βίαιο θάνατο του Γιάννου Κρανιδιώτη, παρέα με τον αγαπημένο του γιο, τον Νικόλα. Εδώ πια η αδικία παίρνει τη μορφή σκανδάλου. Η ανισότητα μπροστά στη μοίρα είναι αθεράπευτη, δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει κανείς.

Ο Γιάννος ήταν ένας άνθρωπος στοχαστικός, όπως είπε και ο Δημήτρης Καραϊτίδης μόλις προηγουμένως. Στα αρχεία που απόκεινται εδώ στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - χάρις στη φροντίδα του καθηγητή του κυρίου Καραπιδάκη και του επιτελείου του που μας φιλοξενούν σήμερα - περιλαμβάνονται πολλά ενδιαφέροντα έγγραφα και ένα χειρόγραφο σημείωμα στο οποίο ο Γιάννος γράφει «μπροστά σε αυτό το χάος αναλογίζομαι πόσο αστεία είναι η ζωή, πόσο μικρή και ασήμαντη». Τα λέει όλα.

Λίγο καιρό πριν το δυστύχημα, είχαμε πάει για τελευταία φορά, επισήμως, μαζί με τον Γιάννο στην Κύπρο. Είχαμε πάει, προκειμένου να παραδώσουμε, στον τότε Αρχιεπίσκοπο Κύπρου τον Χρυσόστομο Α΄, μια εικόνα από την εκκλησία, το μοναστήρι του Χριστού του Αντιφωνητή, στην Κερύνεια που φυλασσόταν για ένα μεγάλο διάστημα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας. Είχε εντοπιστεί μετά τη διαρπαγή της κατά την περίοδο της εισβολής, όπως συνέβη και με άλλες εικόνες από πολλούς βυζαντινούς ναούς και μονές της Κύπρου, ιδίως δε, από την εκκλησία τη συγκεκριμένη του Χριστού του Αντιφωνητή. Και σε αυτή την τελευταία, σχεδόν συμβολική, επίσκεψη που προεικόνιζε διάφορα πράγματα, λόγω του αντικειμένου της, είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω ότι ο δρόμος είναι στρωμένος για τον Γιάννο Κρανιδιώτη. Ότι στην Κύπρο όλοι τον αντιλαμβάνονται και τον υποδέχονται ως τον μελλοντικό Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αλλά αντί να γίνει αυτό, αντί να εκλεγεί στον θώκο του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, δηλαδή να φτάσει στο επιστέγασμα της πολιτικής του διαδρομής και της στρατηγικής του στόχευσης για την Κύπρο μέσα στην Ευρώπη και μέσα στον κόσμο, ήρθε αντιμέτωπος με το κοινό χρέος, πρόωρα, στην ακμή της ηλικίας του, και υπό τις χειρότερες συνθήκες που θα μπορούσε να συμβεί αυτό σε έναν άνθρωπο.
 

Ο Γιάννος ήταν αιχμάλωτος της μοίρας του ούτως ή άλλως, όπως όλοι μας. Ήταν διπλά Έλληνας, διπλά πατριώτης, ως Έλληνας και ως Κύπριος Έλληνας, από μοίρα όχι από επιλογή. Αλλά μια υπέροχη μοίρα να είναι γιος του Νίκου Κρανιδιώτη, να μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον το οποίο ήταν ταυτισμένο με την ιστορική εξέλιξη στην Κύπρο, με τον αγώνα για την ανεξαρτησία, και στη συνέχεια για την εγκαθίδρυση και τη λειτουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας, στη νομική βάση των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου και του Συντάγματος του 1960. Ο πατέρας του ήταν ένας διανοούμενος αλλά και ο έμπιστος του Μακαρίου στην Ελλάδα, ως πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας, επί δεκαετίες. Ο Γιάννος είχε ζήσει από πρώτο χέρι τα γεγονότα, τις καταστάσεις, τους ανθρώπους, είχε μια ακριβή και γνήσια εικόνα για όλα αυτά, είχε μια βιωματική σχέση με αυτό που λέγεται εθνική πολιτική, εξωτερική πολιτική.

Ήταν λοιπόν έτοιμος εκ γενετής, να γίνει αυτό που πράγματι έγινε. Ένας Έλληνας πατριώτης, ένας Κύπριος Έλληνας πατριώτης, ένας επιστήμονας με συγκροτημένες σπουδές, ένας διδάκτωρ του Διεθνούς Δικαίου και της Διεθνούς Πολιτικής. Και ταυτόχρονα, ένας ενεργός πολιτικός με πολιτικό και ιδεολογικό στίγμα, με πεποιθήσεις αλλά και με τεχνοκρατική επάρκεια την οποία είχε αποδείξει και διαμορφώσει κοντά σε μεγάλες φυσιογνωμίες, ιστορικές, αρχίζοντας από τον Ανδρέα Παπανδρέου που του είχε εμπιστευθεί την πολύ κρίσιμη θέση του Συμβούλου του στα θέματα της Εξωτερικής και Ευρωπαϊκής Πολιτικής και ακολούθησε όλη την πυραμίδα αυτής της εξέλιξης, ως Ειδικός Γραμματέας Ευρωπαϊκών Θεμάτων, ως Γενικός Γραμματέας Ευρωπαϊκών Θεμάτων, ως υφυπουργός Εξωτερικών, ως Ευρωβουλευτής, άλλη πολύ σημαντική εμπειρία στο αναπεπταμένο πεδίο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και εν τέλει, ως Αναπληρωτής Υπουργός στην Κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη που τον περιέβαλε, όπως πολλοί από τους εδώ παριστάμενους γνωρίζουμε, με πολύ μεγάλη εκτίμηση, πίστευε στις ικανότητές του. Ήξερε ότι ο Γιάννος Κρανιδιώτης είναι ο διαμορφωτής και ο θεματοφύλακας μιας ολόκληρης πολιτικής που ο Κώστας Σημίτης την ολοκλήρωσε και τη συνόψισε με το Ελσίνκι που περιελάμβανε μια στρατηγική προσέγγιση για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και βεβαίως, μια στρατηγική προσέγγιση για το μέλλον της Κύπρου μέσα από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμη και χωρίς να προηγηθεί η πολιτική λύση του Κυπριακού.

Βεβαίως, δεν φτάσαμε τόσο εύκολα και τόσο γρήγορα από το 1986, όταν είχε πρωτοσυλλάβει ο Γιάννος την ιδέα να τεθεί ως προτεραιότητα η ευρωπαϊκή προοπτική της Κυπριακής Δημοκρατίας, στο 2003-2004 και στη Συνθήκη των Αθηνών, στην ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 1986 διαμορφώθηκε αυτή η σύλληψη από τον Γιάννο Κρανιδιώτη, φυσικά πάντα με τη σύμπραξη του Θόδωρου Πάγκαλου. Επιτρέψτε μου να πω, εν παρενθέσει, ότι και μόνο η διαχείριση της σχέσης αυτής όξινε πολύ το διπλωματικό ταλέντο και την εμπειρία του Γιάννου Κρανιδιώτη. Και με τη συμμετοχή άλλων πολύ σημαντικών ανθρώπων, όπως ο καθηγητής Παναγιώτης Ιωακειμίδης ο οποίος συνέβαλε στο ζήτημα αυτό.

Τότε, ίσως θα θυμάστε, ότι δεν ήταν καθόλου αυτονόητη για το πολιτικό σύστημα της Κυπριακής Δημοκρατίας, για την τότε πολιτειακή της ηγεσία, η αποδοχή αυτού του στόχου. Αυτή καθεαυτή η απλή πολιτική και νομική πράξη της υποβολής της αίτησης, για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη μορφή που είχε τότε, είχε ήδη υπάρξει η Ενιαία Πράξη. Αυτό προϋπέθετε επιτάχυνση των εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων στην Κυπριακή Δημοκρατία, συνδεόταν με την εκλογή, για πρώτη φορά, του Γλαύκου Κληρίδη ως Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Θυμάμαι τώρα, πολύ ζωντανά, αγαπητέ μου Δημήτρη, όπως το θυμάσαι και εσύ γιατί τα έχουμε ζήσει από κοινού αυτά, την ικανοποίηση και τη χαρά του Γιάννου Κρανιδιώτη, όταν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης των δώδεκα τότε μελών, στην Κέρκυρα, τον Ιούνιο του 1994 ( όταν υπεγράφη η Συνθήκη για την ένταξη τεσσάρων μελών που τελικά απέμειναν τρία γιατί για δεύτερη φορά απέρριψε η Νορβηγία την ένταξη), πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίσημη διμερής συνάντηση Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κυπριακής Δημοκρατίας με το Πρόεδρο Γλαύκο Κληρίδη και τον Γιαννάκη Κασουλίδη να εκπροσωπούν την Κυπριακή Δημοκρατία, με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ανδρέα Παπανδρέου, τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ και τον ομιλούντα, υπό την ιδιότητα μου τότε του υπουργού Τύπου και Κυβερνητικού Εκπροσώπου, να εκπροσωπούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Γιάννο να νιώθει ότι εκπροσωπεί, στην πραγματικότητα, και τα δυο. Ότι είναι αυτός που βρίσκεται στο παρασκήνιο αυτής της υπόθεσης.
 

Ο Γιάννος, ως επιστήμονας, είναι μια άλλη διάσταση της προσωπικότητάς του, η οποία τον φέρνει σε επαφή με τη λεγόμενη ομάδα της Θράκης. Γιατί το τόξο του ελληνισμού είναι πάντα Κύπρος – Θράκη. Στη Θράκη λοιπόν, ο Γιάννος αναγορεύεται Διδάκτωρ της Νομικής Σχολής και συγκροτείται μια ομάδα που τον περιβάλλει με αγάπη, εμπιστοσύνη, αλληλεγγύη, με σημαντικά πρόσωπα, τον αείμνηστο καθηγητή του Διεθνούς Δικαίου και Δικαστή στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κρατερό Ιωάννου και τον στενό συνεργάτη του Γιάννου την περίοδο εκείνη και διάδοχό του στη Γενική Γραμματεία των Ευρωπαϊκών θεμάτων τον Στέλιο Περράκη.

Η ομάδα αυτή, το 1994, εμπλέκεται σύσσωμη, με ενεργό και καθοριστική συμβολή του Γιάννου, σε μια άλλη υπόθεση, ίσως την πρώτη μεγάλη διεθνή υπόθεση, με την έννοια της δικαιοδοτικής διαδικασίας στην οποία μετέχει ο Γιάννος, προσωπικά, που είναι τα ασφαλιστικά μέτρα και η εκδίκαση της κύριας προσφυγής για το εμπάργκο, που επιβάλει η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, στη γειτονική μας χώρα, την τώρα ονομαζόμενη Βόρεια Μακεδονία. Κίνηση που άνοιξε, όπως όλοι γνωρίζουμε, τον δρόμο για την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995 με την οποία πορευτήκαμε επί δεκαετίες πριν φτάσουμε στη Συνθήκη των Πρεσπών. Η ομάδα αυτή, με την συμμετοχή και ενός άλλου πολύ σημαντικού επιστήμονα που ξεκίνησε την ελληνική του διαδρομή από τη Νομική Σχολή Θράκης, του Βασίλη Σκουρή του μετέπειτα Προέδρου επί 15 χρόνια του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιμετώπισε τα νομικά θέματα τα οποία είχαν τεθεί με οξύ και πρωτότυπο τρόπο.

Θυμάμαι, επίσης, μια άλλη πολύ σημαντική στιγμή, γιατί οι στιγμές έχουν μεγαλύτερη σημασία και από τις καταστάσεις πολλές φορές στην πολιτική, που σίγουρα θα θυμάται και ο αγαπητός Πρόεδρος Κώστας Σημίτης, όταν το 1995 προκλήθηκε μια πολύ σοβαρή εσωτερική πολιτική σύγχυση σε σχέση με τις προϋποθέσεις αποδέσμευσης του χρηματοδοτικού πρωτοκόλλου Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας, καθώς πολιτική μας στόχευση, με βάση και την αρχιτεκτονική του Γιάννου Κρανιδιώτη, ήταν η αποδέσμευση του χρηματοδοτικού πρωτοκόλλου να συνδεθεί με την πολιτική δέσμευση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας με το πρώτο κύμα διεύρυνσης. Αυτή ήταν μια προεικόνιση της πολιτικής του Ελσίνκι, γιατί φυσικά, μόνο μετά το Ελσίνκι το 1999, αυτό αποκτά την πλήρη του δυναμική, η οποία, βεβαίως, ολοκληρώνεται με την ένταξη. Τότε, ήταν επίσης πολύ σημαντική η συμβολή του Γιάννου στο να ξεπεράσουμε αυτή τη στιγμιαία αμηχανία και να επιβεβαιώσουμε την πολιτική μας.
 

Ο Γιάννος ήταν αυτός που διασφάλιζε, επί μακρά σειρά ετών, την ομαλή σχέση και συνεργασία και συναντίληψη ανάμεσα στη Λευκωσία και την Αθήνα. Και είναι κρίμα, πραγματικά κρίμα, είναι μια ιστορική αδικία το γεγονός ότι δεν ζούσε να δει την υπογραφή της Συνθήκης, την ένταξη, παρά την απόρριψη του σχεδίου Ανάν, την ένταξη χωρίς να προηγείται λύση, ανεξαρτήτως των γενικότερων επιπτώσεων που είχε η απόρριψη του σχεδίου αυτού.
 

Ο Γιάννος γνώριζε πάρα πολύ καλά τους συσχετισμούς και τις διαδρομές στην εσωτερική πολιτική ζωή της Κύπρου, κοσμοπολίτης, παρατηρώντας τα πράγματα έξωθεν αλλά όπως συμβαίνει πάντα, έσωθεν υπάρχουν οι φόβοι. Και βεβαίως, δεν είχε ως αντικείμενό του μόνο την αντιμετώπιση του Κυπριακού και την Ευρωπαϊκή προοπτική της Κύπρου, αλλά το σύνολο της Ελληνικής Ευρωπαϊκής Πολιτικής, άρα έχει παίξει πολύ σημαντικό ρόλο και στην ωρίμανση της πολιτικής αυτής στη μετάβαση των αντιλήψεων του ΠΑΣΟΚ - σε αυτό βέβαια, έχει συμβάλλει, περισσότερο από κάθε άλλον, ο Κώστας Σημίτης - από την αμφισβήτηση της ένταξης στη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση της με πρώτο βήμα τα γνωστά μεσογειακά ολοκληρωμένα προγράμματα (ΜΟΠ).

Θυμόμαστε επίσης όλοι, τη δραστηριότητά του, τον ακτιβισμό του και την εμπειρογνωμοσύνη του στις Ελληνικές Προεδρίες του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη συμμετοχή του στη χάραξη της Βαλκανικής Πολιτικής και στην υποβοήθηση της ελληνικής επιχειρηματικής παρουσίας στα Βαλκάνια και βεβαίως τη συμμετοχή του στη διαχείριση των προκλήσεων που παρουσιάζουν κατά καιρούς οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όπως, καλή ώρα τις μέρες αυτές, που πρέπει να ξαναθυμηθούμε την ιστορία των ζητημάτων και να επιβεβαιώσουμε την εθνική μας στρατηγική, να την επικαιροποιήσουμε, έχοντας βαθιά αίσθηση και της ιστορίας και της γεωγραφίας και του τι σημαίνει πραγματικός και όχι ρητορικός πατριωτισμός.
 

Φαντάζομαι ότι θα τον ικανοποιούσε πάρα πολύ και η διαχείριση του ζητήματος της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών στην Κύπρο, παρότι ο ίδιος καταλάβαινε πάρα πολύ καλά, πρόωρα, ότι δεν είναι τόσο εύκολα και τόσο απλά τα ζητήματα αυτά, δεν λύνονται εφάπαξ, χρειάζεται πολύ μεγάλη εμμονή και επιμονή και ενασχόληση και επαγρύπνηση και συνείδηση των καταστάσεων επί του πεδίου, όπως λένε οι στρατιωτικοί.
 

Είκοσι χρόνια μετά, όταν ένας άνθρωπος έχει φύγει όπως έφυγε ο Γιάννος, στην ακμή του, σε ηλικία περίπου 52 ετών, όταν χάθηκαν τα όνειρα, οι στοχασμοί, οι αγωνίες, οι αβεβαιότητες, οι φιλοδοξίες, όταν όλα πέρασαν σε ένα άλλο πια επίπεδο, πέρα του καλού και του κακού, τι μένει; Μένει η προτομή στον περίβολο του Υπουργείου Εξωτερικών -την οποία πάντα έβλεπα και όσο ήμουν Υπουργός και άλλες φορές καθώς περνάω συχνά λόγω γειτνίασης; Μένει το όνομα στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Εξωτερικών; Μένει το βραβείο «πρωτοποριακής δημιουργίας Γιάννος Κρανιδιώτης» που έχει αθλοθετήσει και απονέμει με μεγάλη επιμέλεια ο ΟΠΕΚ Κύπρου σε σημαντικές προσωπικότητες; Μένει μια ανάμνηση, μια τρυφερότητα, μένουν τα αισθήματά μας. Μένει η δική μας υποχρέωση να τον θυμόμαστε τον Γιάννο γιατί έτσι τον κρατάμε ζωντανό. Και νομίζω ότι δεν αρκεί να θυμόμαστε τον άνθρωπο, την προσωπικότητα, πρέπει να θυμόμαστε και αυτό που συμβόλισε γιατί δεν νομίζω ότι υπάρχει μεγαλύτερη επιτυχία για έναν πολιτικό από το να ταυτίσει την παρουσία του, το όνομα του και βεβαίως τη μνήμη του με έναν μεγάλο στόχο και πολύ περισσότερο με ένα μεγάλο επίτευγμα.-

Για το video της εκδήλωσης, δείτε εδώ: https://www.blod.gr/lectures/ekdilosi-afieroma-sto-gianno-kranidioti/ 

• Προηγούμενο
• Επόμενο