1 Ιουνίου 2008
Να σπάσει ο φαύλος κύκλος στα ΑΕΙ
του Ευ. Βενιζέλου
Το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο είναι εγκλωβισμένο σε ένα φαύλο κύκλο. Η κυβέρνηση πιέζει για την εφαρμογή ενός γραφειοκρατικού νόμου που βασίζεται στην εσφαλμένη αντίληψη ότι το πρόβλημα του πανεπιστημίου είναι διοικητικό. Ταυτοχρόνως με στοχευμένες δηλώσεις του Υπουργού Παιδείας και του Πρωθυπουργού τροφοδοτεί την καχυποψία ότι πραγματική της προτεραιότητα είναι η προώθηση των ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Ιδιωτικών όχι με την έννοια που έχει ο όρος στις Η.Π.Α.(ιδρυματικού χαρακτήρα πανεπιστήμια προικοδοτημένα με μεγάλες περιουσίες), αλλά στο μυαλό όσων αναπτύσσουν επιχειρηματική δραστηριότητα στον χώρο των ΚΕΣ, μέσω συμβάσεων δικαιόχρησης με βρετανικά, παραδόξως δημόσια, πανεπιστήμια.
Η στάση της κυβέρνησης ενεργοποιεί αμυντικές ή και φοβικές αντιδράσεις που υπονομεύουν τη λειτουργία και θίγουν τελικά την αξιοπιστία του πανεπιστημίου: Καταλήψεις, ενδοπανεπιστημιακή βία, άρνηση της άμεσης και καθολικής συμμετοχής των φοιτητών στις διαδικασίες ανάδειξης πανεπιστημιακών οργάνων με το προκλητικό επιχείρημα ότι παρεμβολή «παραγόντων» από τις φοιτητικές παρατάξεις προστατεύει τους φοιτητές από τις δημαγωγικές επιρροές των υποψηφίων πρυτάνεων!
Αυτός ο φαύλος κύκλος πρέπει να σπάσει. Η ευθύνη ανήκει στην κυβέρνηση, τα κόμματα και την ίδια την πανεπιστημιακή κοινότητα:
1. Η κυβέρνηση οφείλει να σταματήσει τις προκλητικές δηλώσεις της και να αποδεχθεί ότι επείγει η κατάργηση ή τροποποίηση των ανεφάρμοστων ή εσφαλμένων ρυθμίσεων του τελευταίου νόμου. Οφείλει να αντιληφθεί ότι χρειάζεται ένας νόμος – πλαίσιο βασισμένος στην αρχή της πλήρους αυτοδιοίκησης και άρα της πολυμορφίας και της ευρείας κανονιστικής αρμοδιότητας κάθε πανεπιστημίου που θα αξιολογείται ως προς τις επιλογές του στο πλαίσιο της διεθνούς ακαδημαϊκής πρακτικής.
2. Τα κόμματα – το ΠΑΣΟΚ το έκανε ήδη – πρέπει να δεσμευτούν στην ανάγκη προστασίας της συνεχούς λειτουργίας του πανεπιστημίου και ακύρωσης των φαινομένων βίας μέσα σ΄αυτό.
Κανείς δεν μπορεί να ανέχεται την αρπαγή καλπών ή τις βιαιοπραγίες κατά Πρυτάνεων.
Αναβαθμισμένο και αξιόπιστο δημόσιο πανεπιστήμιο, πανεπιστήμιο που διεκδικεί το μέλλον είναι το ανοικτό πανεπιστήμιο. Ένα χαμένο εξάμηνο στα συνολικά οκτώ των σπουδών ενός παιδιού είναι τεράστια βλάβη.
3. Το πανεπιστήμιο χρειάζεται ασφάλεια δικαίου. Η απόρριψη της πρότασης αναθεώρησης του άρθρου 16 και το γεγονός ότι νέα πρόταση δεν μπορεί να εισαχθεί πριν περάσουν πέντε τουλάχιστον χρόνια είναι μία θετική εξέλιξη, που επιτρέπει να στραφούμε στην ουσία του πανεπιστημιακού προβλήματος. Αυτό δεν είναι συνταγματικό, αλλά αναπτυξιακό, κοινωνικό και πολιτικό. Ας σταματήσει το επικίνδυνο παιχνίδι με τις λέξεις. Το κάθε ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο δεν είναι κρατική υπηρεσία, αλλά πλήρως αυτοδιοικούμενο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Είναι φορέας της ακαδημαϊκής ελευθερίας, που προστατεύεται και έναντι του κράτους. Ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ιδρύεται μόνον με νόμο. Νέοι εθνικοί ευεργέτες και δωρητές μπορούν – αν θέλουν - να συνδέσουν το όνομα τους με ένα νέο ή με ένα υφιστάμενο δημόσιο πανεπιστήμιο. Η τοπική αυτοδιοίκηση ως ν.π.δ.δ. μπορεί να ζητήσει τη σύσταση ενός π.χ. δημοτικού πανεπιστημίου, αν αυτή είναι η πραγματική προτεραιότητας της και αν έχει να διαθέσει τους αναγκαίους πόρους. Η εφαρμογή του ελληνικού Συντάγματος δεν αντιβαίνει στην εφαρμογή του ευρωπαϊκού κοινοτικού δικαίου, αλλά ούτε μπορεί να την ανακόψει. Οι αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι δοτές και όχι πρωτογενείς. Η εκπαιδευτική πολιτική είναι αρμοδιότητα των κρατών - μελών. Η ελεύθερη κίνηση προσώπων και άρα εργαζομένων και η ελεύθερη εγκατάσταση και παροχή υπηρεσιών είναι θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η Ελλάδα οφείλει να εφαρμόσει τις κοινοτικές οδηγίες για την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων που έχουν παραχωρηθεί από άλλη κράτη - μέλη. Αυτό αφορά επαγγελματικά και όχι ακαδημαϊκά δικαιώματα. Προέχει πάντως η ρύθμιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων για τους χιλιάδες αποφοίτους δεκάδων τμημάτων ελληνικών πανεπιστημίων ή ΤΕΙ που δεν έχουν τέτοια δικαιώματα.
Κατά την ίδια λογική πρέπει να απαγορευτεί με ρητή διάταξη νόμου η σύναψη συμβάσεων δικαιόχρησης για την παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών από τα ελληνικά πανεπιστήμια μέσω ιδιωτικών επιχειρήσεων. Μια τέτοια απαγόρευση για τα ελληνικά πανεπιστήμια έχει θεωρητική σημασία, επιτρέπει όμως την εφαρμογή της στην Ελλάδα και για τα πανεπιστήμια άλλων κρατών – μελών της Ένωσης. Ο τελικός λόγος ανήκει στο ΔΕΚ, τα κράτη – μέλη έχουν όμως τα δικά τους όπλα. Αυτό δεν παρεμποδίζει τα πανεπιστήμια άλλων κρατών - μελών αυτά καθεαυτά, να παρέχουν υπηρεσίες σε άλλες χώρες όχι με ενδιάμεσους, αλλά απευθείας με το ακαδημαϊκό τους προσωπικό και τις ποιοτικές τους προδιαγραφές. Το ίδιο μπορούν να κάνουν όμως και τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια σε άλλες χώρες - μέλη.
4. Οι γονείς και τα παιδιά αξιώνουν ειλικρίνεια και σεβασμό. Όποιος π.χ. ισχυρίζεται ότι θα μπορεί κάθε παιδί στο μέλλον να σπουδάζει στο τμήμα που θέλει και στην πόλη που κατοικεί, λέει ψέματα. Επαναλαμβάνω την πρόταση μου για ένα τετραετές γυμνάσιο και ένα διετές κολεγιακό λύκειο που θα οργανωθεί με την αξιοποίηση της εμπειρίας του διεθνούς απολυτηρίου. Η αποφοίτηση από το λύκειο θα επιτρέπει την ελεύθερη εγγραφή στον μεγαλύτερο αριθμό τμημάτων. Αν χρειάζεται να αυξηθούν οι προσφερόμενες στην Ελλάδα θέσεις για να αντιμετωπιστεί η αναγκαστική φοιτητική μετανάστευση, οφείλουμε να δημιουργήσουμε τις επιπλέον θέσεις. Θα υπάρχει όμως πάντα πρόβλημα με τα τμήματα (π.χ. ιατρικής) που έχουν τεράστια ζήτηση και περιορισμένο αριθμό θέσεων. Άρα θα υπάρχει πάντα κάποιος φραγμός. Πάντα θα χρειάζεται μελέτη και κόπος.
Στο χώρο της παιδείας και ιδίως της ανώτατης απαιτείται εθνική συναίνεση, κυρίως όμως απαιτείται να υπάρχει κοινωνική ευθύνη και πολιτικό θάρρος. Ας δώσουμε κάποια θετικά δείγματα. 
*Άρθρο Ευ. Βενιζέλου στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 1 Ιουνίου 2008
