22 Απριλίου 2001
[Το πιο επικίνδυνο φαινόμενο είναι το να μη βλέπουν ή μάλλον να κάνουν ότι δεν βλέπουν ορισμένοι νέες διατάξεις, νέες εγγυήσεις, νέα δικαιώματα, νέες λύσεις υπέρ του πολίτη ή μάλλον υπέρ του κάθε ατόμου]
Στις 17 Απριλίου 2001 δημοσιεύθηκαν και άρχισαν να ισχύουν οι αναθεωρημένες διατάξεις του Συντάγματος. Από την ημέρα αυτή στη χώρα ισχύει το Σύνταγμα του 1975/1986/2001.
Βασικό καθήκον του πολιτικού, του νομικού αλλά και του δημοσιογραφικού κόσμου είναι η ενημέρωση των πολιτών για τα νέα δικαιώματα που εισάγει το Σύνταγμα, για τις νέες εγγυήσεις με τις οποίες περιβάλλεται κάθε άτομο, για το νέο πλαίσιο που τίθεται στη λειτουργία του πολιτικού, διοικητικού και δικαστικού συστήματος της χώρας. Αυτό προϋποθέτει, αν μη τι άλλο, την απλή ανάγνωση των νέων διατάξεων μέσα στα συμφραζόμενά τους, όπως δηλαδή εντάσσονται συστηματικά μέσα στο συνταγματικό κείμενο και όπως συσχετίζονται με τις διατάξεις που παραμένουν σε ισχύ.
Οφείλω λοιπόν, τώρα που το ζήτημα είναι ακόμα νωπό, να επισημάνω έναν κίνδυνο και να καταγγείλω μια άκρως επικίνδυνη συμπεριφορά. Ορισμένοι προκειμένου να δικαιολογήσουν τη στάση που τήρησαν κατά τη διάρκεια της αναθεωρητικής διαδικασίας, επιμένουν να αντιμετωπίζουν το αναθεωρημένο Σύνταγμα ως κάτι το νομικά και πολιτικά αδιάφορο ή και αρνητικό. Συνεχίζουν να υποστηρίζουν και να επαναλαμβάνουν με αφ' υψηλού ύφος μια απαξιωτική προσέγγιση του αναθεωρητικού διαβήματος με αόριστες και γενικόλογες απόψεις. Αρνούνται να αναφερθούν στο περιεχόμενο των νέων διατάξεων λες και έτσι μπορούν να τις αποκρύψουν ή να τις υποβαθμίσουν!
Το χειρότερο είναι ότι κάποιοι ευτυχώς όχι νομικοί, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων υποστηρίζουν και τώρα ερμηνευτικές εκδοχές για συγκεκριμένες διατάξεις (π.χ. για το άρθρο 24) που δεν έχουν καμία σχέση με το κείμενο των αναθεωρημένων διατάξεων, τις σχετικές συζητήσεις στην Ζ' Αναθεωρητική Βουλή και τη βούληση του αναθεωρητικού νομοθέτη.
Ολα αυτά δεν αφορούν, βέβαια, την επιστημονική και πολύ περισσότερο την κοινοβουλευτική και δικαστική ερμηνεία του νέου Συντάγματος που οφείλει να είναι υπεύθυνη και συστηματική αναζητώντας το αληθινό νόημα των συνταγματικών διατάξεων και την ακριβή θέση τους μέσα στη συνταγματική και γενικότερα την έννομη τάξη.
Αφορούν, όμως, τον λεγόμενο «συνταγματικό πατριωτισμό», τη σχέση που πρέπει να έχει κάθε απλός πολίτης με το Σύνταγμα της χώρας στο οποίο αναζητά το καταφύγιο και την προστασία του, όταν τίθενται ζητήματα κράτους δικαίου, κοινωνικού κράτους, δημοκρατίας, δικαιοσύνης, σχέσεων με την κρατική και με τις άλλες μορφές εξουσίας.
Φαίνεται λοιπόν ότι κάποιοι πάσχουν από ένα σύνδρομο «συνταγματικής τύφλωσης», που είναι η συνέχεια της «ερμηνευτικής απρονοησίας», για την οποία είχα μιλήσει στην τελευταία φάση της προπαρασκευής της αναθεώρησης. «Ερμηνευτική απρονοησία» υπήρχε όταν κάποιοι υποστήριζαν, κατά τη διάρκεια της αναθεωρητικής διαδικασίας, ερμηνευτικές εκδοχές για το περιεχόμενο των υπό αναθεώρηση διατάξεων που στη συνέχεια θα έπρεπε να εγκαταλείψουν προκειμένου να μη διαστρέψουν το αληθές νόημα των διατάξεων και να προσδώσουν σ' αυτές το εγγυητικό, οργανωτικό και λειτουργικό περιεχόμενο που καθόρισε η Ζ' Αναθεωρητική Βουλή.
Αλλωστε η ερμηνεία και η εφαρμογή του Συντάγματος είναι μια ατέρμων διαδικασία αντικειμενικού χαρακτήρα που αναζητεί διαρκώς νέα ερμηνευτικά «κοιτάσματα». «Κοιτάσματα» που αποκαλύπτονται στον ερμηνευτή και στον εφαρμοστή του Συντάγματος μόνο μέσα από τη συνάντηση του συνταγματικού κειμένου με την πραγματικότητα, με τις πρωτοβουλίες του κοινού νόμου, της διοίκησης, των δικαστηρίων κ.ο.κ.
Αν αυτό είναι η «ερμηνευτική απρονοησία», ακόμη χειρότερο και πιο επικίνδυνο φαινόμενο είναι η «συνταγματική τύφλωση»: το να μη βλέπουν ή μάλλον να κάνουν ότι δεν βλέπουν ορισμένοι νέες διατάξεις, νέες εγγυήσεις, νέα δικαιώματα, νέες λύσεις υπέρ του πολίτη ή μάλλον υπέρ του κάθε ατόμου. Νέα δικαιώματα υπέρ των γυναικών, υπέρ των αναπήρων, υπέρ των δημοσίων υπαλλήλων και των εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Νέα δικαιώματα υπέρ όλων των δικαστικών λειτουργών. Νέες εγγυήσεις διαφάνειας. Νέες ρήτρες πολιτικής συναίνεσης και κοινωνικής συνοχής. Νέα μέτρα σταθερότητας των όρων του πολιτικού παιχνιδιού. Νέα μέτρα που διασφαλίζουν την ισότητα του πολιτικού ανταγωνισμού.
Αν η «ερμηνευτική απρονοησία» ήταν λάθος, η «συνταγματική τύφλωση» είναι παραποίηση της πραγματικότητας. Μερικοί πιστεύουν ίσως ότι για να δικαιώσουν τις πολιτικές τους απόψεις, που βρίσκουν πολύ μικρή αποδοχή στο εκλογικό σώμα ή στην κοινή γνώμη, μπορούν να «πλαστογραφήσουν» τις συνταγματικές διατάξεις εις βάρος των πολιτών και των δικαιωμάτων τους!!
Πρόκειται κατά βάση για τους ίδιους που «κατήγγειλαν» την αναθεώρηση του 2001 ως συναινετική, αλλά είχαν με σφοδρότητα καταγγείλει την αναθεώρηση του 1986 ως συγκρουσιακή.
Πρόκειται κατά βάση για τους ίδιους που «κατήγγειλαν» την αναθεώρηση ως «άνευρη», αλλά ταυτοχρόνως ήθελαν λύσεις και επιλογές που να μπορούν να γίνουν αποδεκτές από όλα τα κόμματα.
Πρόκειται κατά βάση για τους ίδιους που κατέκριναν την αναθεώρηση ως «λεπτομερέστερη» από ό,τι έπρεπε και ταυτοχρόνως ήθελαν να ρυθμιστούν οριστικά όλα σχεδόν τα ζητήματα με συνταγματικές διατάξεις: από τη συνταγματική καθιέρωση του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής μέχρι την εκλογική μεταχείριση των συνασπισμών κομμάτων σε σχέση με τα ενιαία κόμματα.
Πρόκειται κατά βάση για τους ίδιους ανθρώπους που ήθελαν ένα Σύνταγμα μόνο με γενικές αρχές και διακηρύξεις και ταυτοχρόνως ήθελαν ένα Σύνταγμα που να δίνει πλήρεις απαντήσεις σε όλα τα θέματα που οι ίδιοι θεωρούν κρίσιμα, όπως π.χ. το πόσος ραδιοτηλεοπτικός χρόνος θα διατίθεται στα κόμματα.
Ο κατάλογος των αντιφάσεων δεν έχει τελειωμό. Και αυτό όχι γιατί δεν ήξεραν τι ήθελαν, αλλά γιατί δεν ήθελαν τίποτα που να μην εξυπηρετεί πολύ συγκεκριμένες σκοπιμότητες. Με αποκορύφωμα την οργανωμένη προσπάθεια αναβολής επ' αόριστον της ψήφισης ή και τη ματαίωση της αναθεώρησης. Ακόμη και αυτό το τελευταίο υποστηρίχθηκε, δήθεν αφελώς, από κάποιους που εξ αντικειμένου συντάχθηκαν με όσους θεώρησαν ότι θίχτηκαν από ορισμένες επιλογές της αναθεωρητικής Βουλής. Ισως γι' αυτό ενοχλήθηκαν κάποιοι από τον τρόπο διεξαγωγής της ψηφοφορίας που αποτύπωνε τις ευρύτατες πλειοψηφίες οι οποίες διαμορφώθηκαν υπέρ πολύ κρίσιμων και σημαντικών σημείων της αναθεώρησης (π.χ. άρθρα 14, 24, 29).
Ολοι λοιπόν όσοι πάσχουν από το σύνδρομο της «συνταγματικής τύφλωσης» ας συμβιβαστούν με την ιδέα ότι δεν μπορεί να ανακόψουν την πληροφόρηση του ελληνικού λαού για τα νέα συνταγματικά δικαιώματα και για το νέο πλαίσιο της λειτουργίας του κοινοβουλευτικού συστήματος, της δημόσιας διοίκησης, της αυτοδιοίκησης, της δικαιοσύνης. Κυρίως δε ας συμβιβαστούν με την πραγματικότητα που λέει ότι τα εκατέρωθεν επιχειρήματα πάνω στα οποία βασίζεται η λειτουργία της συνταγματικής ερμηνείας, κοινοβουλευτικής, δικαστικής και επιστημονικής, οφείλουν να έχουν ως μήτρα και ως πλαίσιο αναφοράς το αναθεωρημένο Σύνταγμα της χώρας. 
'Αρθρο του Υπουργού Πολιτισμού, Ευάγγελου Βενιζέλου, στο ΒΗΜΑ της Κυριακής. Ο Ευ. Βενιζέλος είναι εισηγητής της πλειοψηφίας για την αναθεώρηση του Συντάγματος.